​موقوفات پيامبر اسلام و اهل بيت

پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) و ائمه (عليهم السلام) گذشته از اين که به فقرا،ضعفا،مستمندان وقشرهاي محروم اجتماع کمک مي کردند،آيندگان را نيز فراموش نمي کردند وبا به جا گذاشتن صدقات و موقوفات زيادي از املاک وزمينها و اموال خويش،سنت حسنه وقف را پايه ريزي کردند. يکي از فصول درخشان زندگاني اين پيشوايان بزرگ،اقدامات آنان در زمينه وقف است که هم مردم را به وقف تشويق مي کردندو هم شخصا املاک وداراييهاي ارزنده اي را وقف مي کردند. پيش از بررسي اين موضوع،چند مساله مقدماتي درباره وقف را از نظر مي گذارنيم:

مالکیت واقف:

نکته اي که در اين جا نبايد از آن غفلت ورزيد اين است که غرض ازذکر اين مسائل و بيان وقفها وصدقه هاي اهل بيت (عليهم السلام) اين است که آنان اموالي که وقف مي کردند، ملک شخصي شان بود که از طرق گوناگون جزء اموالشان به حساب مي آيد و اگر ملک شخصي آنها نبود نمي توانستند وقف کنند. چرا که انسان به طور قطع وقتي مي تواند تمام يا قسمتي از اموال خود را وقف نمايد و در راه خدا براي استفاده يک قشر خاص يا جميع مسلمانان و… قرار دهد که ملک شخصي او باشد. پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در غابه(جايي نزديک مدينه در راه شام) وقتي کنار چاه هم رسيد، مسلمانان گفتند: اي رسول خدا آيا اين چاه را مصادره نمي کنيد؟ فرمود: خير، ولي يک نفر اين چاه را بخرد و بهاي آن صدقه داده شود. طلحه بن عبيدالله آن را خريد و وقف کرد.(المغازي / ج1/ ص547)
به ديگر سخن، وقف کردن چيزي وابسته به ملکيت خصوصي است که اگر شخصي مالک چيزي نباشد نمي تواند وقف کند. واقف بايد مالک باشد تا بتواند به ديگري تمليک کند،همان گونه که در کتب فقهي آمده است(به عنوان نمونه رجوع شود به: شرايع الاسلام في مسائل الحلال و الحرام /ج2/ ص 212) موقوفه اگر مملوک نباشد؛ يعني مال ديگري باشد و غاصب بخواهد آن را وقف کند صحيح نيست. از اين رو وقف هم مانند ديگر صدقات مشروط است بر اين که مال وقف شده به گونه اي باشد که انسان بتواند با وقف کردن آن به خدا نزديک بشود. پس اگر واقف مال حرام را بخواهد وقف نمايد، چون آن مال «غصب» و تصرف در آن حرام و معصيت است نمي شود با همان چيزي که به وسيله آن خدا را نافرماني کرده در پيشگاه خدا مقرب گردد.