​

بشربا وجه به اهمیتی که برای سلامت خود قائل است، به سلامت جامعه هم ارزش می‏نهد و بیماری جامعه را بیماری خود می‏داند؛ هم‏چنان‏که تلاش می‏کند برای حفظ و تأمین سلامت خود از بسیاری از امور بپرهیزد و یا از واکسن‏های پیش‏گیری و داروهای گوناگون استفاده کند، برای سلامت جامعه هم باید نهایت سعی و کوشش خود را بهکار گیرد و جامعه را از مبتلا شدن به بیماری‏های اخلاقی و روانی پرهیز دهد تا دیگر افراد جامعه به رشد، تعالی و سعادت برسند.

بدحجابی از مسائلی است که سلامت فرد و جامعه را تهدید می‏کند. پوشش نامناسب پی‏آمدها و آثار جبران ناپذیری در فرهنگ، اخلاق، اعتقاد، اقتصاد وامنیت جامعه دارد که گاه مسیری انحرافی و بازگشت ناپذیری پدید می‏آورد.
فرهنگ هر جامعه‏ای از جنبه‏های گوناگونی تشکیل یافته است. جنب‏های هنجاری فرهنگ جامعه، از ارزش‏ها و قواعد خاص رفتاری تشکیل می‏شود. هنجارها نشان می‏دهند که چه چیزی ارزش و ضد ارزش است؛ مانند شیوه‏های پوشش برگرفته از فرهنگ آن جامعه. تلقی بد از بدحجابی، باور به ارزشی بودن حجاب و پوشش و قضاوت درست درباره حجاب، در زندگی اجتماعی و فرهنگی تأثیر بسزایی می‏گذارد.
قبل از هر چیز باید فرهنگ را تعریف کنیم تا آثار و پی‏آمدهای گسترش فرهنگ بدحجابی روشن شود. معروف‏ترین تعریف از فرهنگ از تایلور انسان‏شناس معروف انگلیسی است. او می‏گوید:
فرهنگ، مجموعه پیچیده‏ای است که دانش، معتقدات، هنر، اخلاقیات، قانون، رسم و هر استعداد و عادت دیگری را که بشر به عنوان عضو جامعه کسب می‏کند، شامل می‏گردد.(۱)
کلارک نیز می‏گوید:
تمامی مظاهر و شئون زندگی یک ملت را فرهنگ آن ملت تشکیل می‏دهد.(۲)
بنابراین، رفتارهای اجتماعی معجونی از آن‏چه جامعه از علم و دانش، باورها و مسائل اخلاقی کسب می‏کند و قوانینی است که از دین و آیین افراد سرچشمه می‏گیرد. در کنار این‏ها، برخی رسوم و عادات اجتماعی، در طول زمان سهم بسیاری در شکل‏گیری فرهنگ آن جامعه دارند که هسته اصلی حیات اجتماعی را به وجود می‏آورند و در الگوهای رفتاری و هنجارهای فردی و اجتماعی بسیار تأثیرگذارند.
● آثار و پی‏آمدهای فرهنگی بدحجابی عبارتند از:
▪ وازدگی در برابر فرهنگ بیگانه‏
داد و ستد فرهنگی مفید است، بلکه برای هر جامعه‏ای لازم به نظر می‏رسد. تجربه نشان داده که تعامل یا تبادل فرهنگی از عوامل بالندگی و پویایی جوامع است. حضرت آیت الله خامنه‏ای می‏فرماید:
در تبادل فرهنگی، هدف بارور کردن وکامل کردن فرهنگ ملی است.ولی در تهاجم فرهنگی، هدف ریشه کن کردن و از بین بردن فرهنگ ملی است.(۳)
اما در دنیای کنونی، فرهنگی که قادر نباشد عناصر فرهنگی مفید را جذب و عناصر غیر مفید را دفع کند و در الگوهای مختلف اجتماعی از ثبات لازم برخوردار نباشد، فرهنگ مهاجم با الگودهی آن را تخریب می‏کند؛ ارزش‏ها و هنجارهای آن را نادیده می‏انگارد و با غلبه و تهاجم، ارزش‏ها و الگوهای مورد نظر خویش را جای‏گزین می‏کند تا در این ره‏گذر به اهداف خود دست یابد. بنابراین، فرآیند بدحجابی، مقدمه تهاجم گسترده‏تر به فرهنگ مقابل و شکستن هنجارها و جای‏گزین ساختن هنجار مورد نظر فرهنگ مهاجم است. چنین جامعه‏ای به نظر اسپنسر، جامعه‏شناس معروف، قدرت دفاعی خود را از دست می‏دهد و در مقابل بیماری‏ها، قدرت مقابله و دفاع ندارد و با ورود کوچک‏ترین عامل مخرب، از بین می‏رود. احساس بیگانگی در برابر فرهنگ خودی و بی‏هویتی اجتماعی، زمینه‏ساز پذیرش تهاجم فرهنگی است. بنابراین، جامعه‏ای که دچار تهاجم فرهنگی گردد و تغییرات اجتماعی در آن سریع صورت گیرد، ارزش در آن جامعه ناپایدار است و هنجارشکنی در آن مرسوم می‏شود و در برابر فرهنگ بیگانه همیشه از خود وازدگی نشان می‏دهد و در نتیجه، بحران‏زا می‏گردد. سوغاتی که بدحجابی به همراه دارد، تنها پوشش نامناسب نیست؛ بلکه ترویج لباس‏های نامناسب، بزک کردن‏ها و… را به دنبال دارد. در نتیجه، افراد متحمل بسیاری از الگوهای دیگر از فرهنگ بیگانه می‏شوند.
▪ سلطه بیگانگان و تأمین منافع آنان‏
هر جامعه‏ای در پی آن است که به ارزش‏های خود پابندد و جامعه خود را از فرهنگ‏های بیگانه مصون نگه دارد تا افراد از سلامت و ثبات لازم برخوردار باشند. چنین جامعه‏ای سریع‏تر می‏تواند به اهداف خود برسد و آرمان‏های خود را عملی سازد. بنابراین، استعمارگران در جایی که ببینند جامعه‏ای مطابق با منافع، اهداف و خواسته‏های آنها پیش نمی‏رود. برای رسیدن به منافع خود و چپاول آن، غیرمستقیم طرح‏هایی می‏ریزند تا افراد را مشغول و سرگرم کنند و به اهداف شوم خود برسند. مانند ترویج بدحجابی و بی‏حجابی است. در طرح استعماری انگلستان به مأموران خود چنین آمده است:
باید به استناد شواهد و دلایل تاریخی، ثابت کنیم که پوشیدگی زن از دوران بنی‏عباس متداول شده و مطلقاً سنت نیست. مردان همسران پیامبر را بدون حجاب می‏دیده‏اند و زنان صدر اسلام در تمام شئون زندگی، دوش به دوش مردان فعالیت داشته‏اند. پس از آن‏که حجاب زن با تبلیغات وسیعی از میان رفت، وظیفه مأموران ما آن است که جوانان را به عشق‏بازی و روابط جنسی نامشروع با زنان غیرمسلمان کاملاً بدون حجاب ظاهر شوند تا زنان مسلمان از آنان تقلید کنند.»(۴)
رهبر فرزانه انقلاب می‏فرماید:
این چیزهایی که شما می‏شنوید درباره مبارزه با دختران محجبه در فرانسه، اینها جرقه‏هایی است؛ آتش‏های زیر خاکستر است و از یک کار عظیم پشت پرده خبر می‏دهد.(۵)
به راستی، دشمنان انقلاب اسلامی در تهاجم به ارزش‏های مقدس ما می‏خواهند تقدس‏زدایی کنند. آن‏گاه به اهداف شوم خود برسند. 
▪ گسترش فساد و تباهی‏
«ارزش‏های جامعه، آن دسته از عوامل و عناصری هستند که اکثریت یک جامعه به اعتبار و اهمیت آنان ایمان دارند و بدان‏ها ارج می‏گزارند».(۶)
در جامعه‏ای که حجاب، متانت، عفت و حیا ارزش تلقی می‏شود، زن پایه‏های این ارزش را از رفتار و کردار خود، به بینش و باور خویش سرایت می‏دهد و از طرفی نه‏تنها زنان دیگر بلکه مردان را نیز به ارزش‏های جامعه متوجه می‏سازد و جامعه را به سلامت و ارزش‏های واقعی سوق می‏دهد. اما اگر زن،روش‏ها و منش‏های خود را تغییر دهد و به خودنمایی و آرایش‏های ظاهری بپردازد، ارزش‏هایی چون حجاب و حیا و وقار را خدشه‏دار می‏کند و خود و اجتماع را به تباهی و فساد و بالاخره به ضدارزش‏ها می‏کشاند.
زمانی این سؤال مطرح بود که بر اساس روایات، در آخرالزمان زنان پوشیده ولی برهنه‏اند. این پارادوکس را چگونه می‏شود حل کرد. امیرالمؤمنین علی(ع) می‏فرماید: 
یَظْهَرُ فِی آخِرِ الزَّمانِ وَ هُوَ شَرُّ الْاَزْمَنْهِٔ نِسْوَهٌٔ کاشِفاتٌ عارِیاتٌ مُتَبَرِّجاتٌ مِنَ الدِّین خارجاتٌ فِی الْفِتَنِ داخِلاتٌ مائِلاتٌ اِلی الشَّهَواتِ وَ مُسْرِعاتٌ و اِلَی اللَّذّاتِ مُسْتَحِلاّتُ المُحَرَّمات وَ فی جَهَنَّمَ خالِداتٌ؛
در آخرالزمان که بدترین زمان‏هاست، زنانی هستند که پوشیده اما برهنه‏اند و از خانه با خودآرایی بیرون می‏آیند. اینان از دین بیرون رفته‏اند و در فتنه‏ها وارد شده و به شهوات تمایل پیدا کرده‏اند و به کوی لذات نفسانی در شتابند و حرام‏ها را حلال می‏دانند و در دوزخ به عذاب ابدی گرفتارند.(۷)
بنابراین، امروزه پاسخ این سؤال پاسخ روشن شده است که بعضی زنان پوشش دارند ولی بدحجاب یا بی‏حجابند، پوشش دارند ولی عریان و برهنه‏اند. چنین مسائلی آدمی را از ارزش‏ها دور می‏سازد و در فتنه‏ها وارد می‏نماید و از همه بالاتر گاهی از دین خارج می‏کند.
▪ افت تحصیلی و آموزشی‏
فرهنگ هر جامعه‏ای، به آموزش‏های آن بستگی دارد. هر قدر آموزش‏ها از غنای بیشتری برخوردار باشد، فرهنگ آن جامعه بالاتر خواهد بود. نخبگان و فرهیختگان، در پرتو تحصیلات شناخته می‏شوند. جامعه‏ای که دانش‏مندان آن بیشتر باشد، معمولاً از تمدن بالاتری برخوردار است و پویایی در تمامی زمینه‏های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی کاملاً مشاهده می‏شود. خلاصه، پیشرفت هر جامعه‏ای در گرو آموزش آن است.
دختران و پسران اگر در کنار تحصیل، دل مشغولی‏های دیگری داشته باشند، از تحصیل باز می‏مانند و وقت زیادی از فرصت‏های مطالعاتی و تحصیلی آنان به هدر می‏رود. بسیاری از مشاوران از صحبت‏های دختران و پسران جوان درباره مدهای روز و آرایش‏های جدید گله‏مند هستند. نمی‏خواهیم بگوییم دختران و پسران باید در دانشگاه‏ها کاملاً از هم جدا باشند و دیواری بین آنها کشیده شود. اگر اینها فضای آموزشی را رعایت کنند و محیط را محیط درس بدانند و از آن‏چه برازنده فضای آموزشی نیست پرهیز کنند، بسیار تحسین برانگیز خواهد بود. به گفته مربیان تربیتی، در مدارسی که دختر و پسر با هم درس می‏خوانند، کم‏کاری، عقب‏افتادگی و بی‏مسئولیتی به خوبی مشاهده شده است.(۸) زیرا دختران در چنین محیطی، با بدحجابی توجه دیگران را به خود جلب می‏کنند و تمرکز ذهنی و روحی را از آنان می‏گیرند و باعث افت تحصیلی آنان می‏شوند و خود نیز دیگر حوصله درس خواندن ندارند و تمام حواسشان به لباس و نوع پوشش است. روح مطالعه و تحقیق در آنها خاموش می‏شود و افت تحصیلی پیدا می‏کنند. 
▪ تضعیف اعتقادات دینی در جامعه‏
جامعه‏ای که در سطح بالایی از باورهای دینی باشد، در سایه ایمان، در برابر بسیاری از آسیب‏ها مصون می‏ماند و دشمنان نمی‏توانند در صفوف آن رخنه کنند و نقشه‏های آنان نقش بر آب می‏شود. این جامعه که دل به خدا سپرده و سرانجام زندگی را رسیدن به خالق خود می‏داند، دل به دیگری نمی‏سپارد و عقاید خود را متزلزل نمی‏کند. در این جامعه، حجاب و پوشش جزء احکام مسلم دین و مذهب به شمار می‏رود و زنان حاضر نمی‏شوند خود را به زینت‏های زودگذر و دنیایی مزین کنند و در پرتو آن عقاید دیگران را متزلزل نمایند و خود نیز زمینه‏ساز فساد در جامعه شوند.
تظاهر به بدحجابی نشانه پای‏بند نبودن و بی‏مبالاتی فرد به احکام و اعتقادات اسلامی است؛ زیرا زنان با بدحجابی، چشم‏های هوس‏آلود را متوجه خود می‏سازند و پایه‏های ایمانی مردم را سست می‏کنند و جامعه را به فساد می‏کشانند. «هیچ راهی برای امریکا و ابرقدرت‏ها بهتر از این نیست که بدون جنگ و کشتار و بدون این‏که پولی خرج کنند و حساسیتی ایجاد نمایند، ایمان را از دل‏های مردم بدزدند و بزدایند. این کار به سادگی انجام می‏شود؛ با فیلم‏ها، نمایش‏نامه‏ها و چیزهایی از این قبیل به نام پیشرفت علم و… هیچ راهی بهتر و موفق‏تر از این وجود ندارد.»(۹) و می‏دانیم که باورها و ایمان‏های راسخ نقش بسزایی در بالندگی زندگی جامعه ایفا می‏کنند و زمانی که ایمان به سستی گراید، نفوذ دشمن و به انحراف کشیدن آن جامعه به راحتی صورت می‏پذیرد.
● بدحجابی پی‏آمدهای اجتماعی نیز به دنبال دارد، از جمله:
▪ ایجاد ناامنی و سلب آرامش‏
آرامش و امنیت والاترین نعمتی است که خداوند به جامعه عنایت می‏فرماید و می‏توان گفت، اگر جامعه‏ای فاقد آن باشد به یک معنا، هیچ چیز ندارد و با وجود امنیت، همه چیز دارد. سلامت جسمی و روحی - روانی جامعه در سایه امنیت حفظ می‏شود و خلاقیت و نوآوری بروز می‏کند. زنان بدحجاب نمی‏دانند که چه ضربه‏های و جبران‏ناپذیر خانمان براندازی بر پیکره جامعه وارد می‏سازند.
در جامعه‏ای که بدحجابی رواج پیدا کند، چشم و هم چشمی‏ها و ارائه هر چه بهتر زینت‏آرایی، تمامی نخواهد داشت و زنان سعی می‏کنند تا چشمان بیشتری را متوجه خود سازند و در معرض دید همگان قرار گیرند و این امر تمامی نخواهد داشت تا جایی که تمام افراد جامعه را آلوده سازد. در نتیجه، ناامنی نه تنها دامان خود بدحجاب را می‏گیرد بلکه خیلی سریع به اجتماع سرایت می‏کند و جامعه را از فعالیت‏های سالم باز می‏دارد.
بسیاری از کجروی‏های گوناگون اجتماعی مانند مدگرایی، شورش‏ها و درگیری‏های خیابانی، ناهم‏نوایی اجتماعی و آزارهای جنسی، از بدحجابی و بی‏هویتی اجتماعی سرچشمه می‏گیرند.
زنان بدحجاب که به نمودهای ظاهری و تجمل و تنوع می‏پردازند و هر روز به سراغ اسباب آرایش و زیورآلات جالب‏تر و کفش و لباس شیک‏تر می‏روند، از سرمایه‏های معنوی محرومند و جمال معنوی برای آنان نامفهوم است. اینان کمبود خویش را بدین‏گونه جبران می‏کنند و عطش شخصیت‏یابی را از این طریق فرومی‏نشانند.
«آری، بدحجابی، ارزش‏های راستین دختران را تحت‏الشعاع ظواهر جنسی‏شان قرار می‏دهد و آنان را فدای هرزگی‏ها و هوس‏رانی‏های شیادان می‏سازد. بدحجابی ارزش زن را از بین می‏برد و او را تا حد یک کالا پست می‏کند. زنی که تن و اندام خود را در معرض دید همگان می‏گذارد و آن‏چه را که به جنسیت او مربوط می‏شود، به کوچه و بازار می‏کشد، در حقیقت می‏خواهد با تکیه بر زنانگی خویش، جای خود را در جامعه باز کند نه با تکیه بر انسانیت خویش. در واقع او بدین ترتیب اعلام می‏کند که آن‏چه برای او اصل است، زن بودن اوست، نه انسان بودن و نه اندیشه و لیاقت و کارآیی او. چنین زنی قبل از هر چیز اسیر خود است. او به مغازه‏داری شبیه است که دائماً در فکر تزیین و تغییر دکوراسیون ویترین مغازه است».(۱۰)
▪ ترویج رذایل اخلاقی‏
بدحجابی علاوه بر این‏که خود یک ناهنجار اجتماعی به شمار می‏آید و جامعه را به بی‏بند و باری می‏کشد، زمینه‏ساز بسیاری از زشتی‏های اخلاقی است. وقتی به پوشش و متانت بی‏اعتنایی می‏شود، مسائل اخلاقی دیگر هم از جامعه رخت بر می‏بندد. بدلباسی، بداخلاقی به دنبال دارد، چنان‏که مدپرستی، هواپرستی می‏آورد. جامعه‏ای که هر روز مد جدیدی را به شکل‏های گوناگون بپذیرد، دچار بسیاری از بیماری‏های اخلاقی چون غرور، تکبر، عصیان، قساوت قلب و فخرفروشی خواهد شد. هرگاه جامعه‏ای به انجام دادن گناه جسارت پیدا کرد و مفاسد و معاصی رواج پیدا کرد، زشتی گناه از بین می‏رود و این خود گناه بزرگتری است. یعنی جامعه‏ای که گناه را گناه نداند، به سبب رواج زیاد و همگانی شدن آن، سقوط خواهد کرد. بنابراین، بدحجابی قبح و زشتی گناه رااز بین می‏برد و باعث رواج گناهان دیگر می‏شود. امام صادق(ع) می‏فرماید:
وَ اَمّا اللِّباسُ یَحْمِلُکَ عَلَی الْعُجْبِ وَ الرِّیاء وَ التَّزْییِنِ وَ التَّفاخُرِ وَ الْخُیَلاءِ فَاِنَّها مِن آفاتِ الدِّینِ وَ مُورِثُهُ الْقَسْوَهُٔ فِی الْقَلْبِ؛ لباست، لباسی نباشد که تو را به گناه خودپسندی، ریا، آراسته نشان دادن، مباهات به دیگران، فخرفروشی و تکبر، آلوده کند که تمام اینها از آفات دین و موجب سختی دل است.(۱۱)
بدحجابی موجب سوء ظن نیز می‏گردد. پوشش، نشانه ترس از خدا و آتش جهنم است و زن باحجاب، خود را به احکام الهی پای‏بند می‏داند. از آن طرف زنان بدحجاب به راحتی احکام الهی را زیر پا می‏گذارند و بی‏مبالاتی خود را به موازین اسلامی اعلام می‏دارند. چنین زنانی در معرض گناه هستند و افراد جامعه به آنها گمان بد می‏برند و زمینه این گناه را تنها زنان بدحجاب به وجود می‏آورند. پس زنان پاک‏دامن و با عفاف، باید کاری کنند که در معرض تهمت قرار نگیرند.
▪ کم‏رنگ شدن حضور مثبت زنان در جامعه‏
زن در بسیاری از جوامع در فعالیت‏های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و… شرکت می‏کند و سهم بسزایی در این زمینه‏ها دارد. بنابراین، حضور زنان در جامعه امری انکارکردنی نیست و روز به روز به این فعالیت‏ها اضافه می‏شود و زنان دوش به دوش مردان در تمامی زمینه‏ها به فعالیت می‏پردازند. حال آیا پوشش می‏تواند بر حضور زن در جامعه تأثیر داشته باشد یا خیر؟ پاسخ بسیار روشن است؛ زیرا اسلام همان‏گونه که به اختلاط مرد و زن نامحرم هشدار داده و آنان را از پی‏آمدهای بد و زشت آن بازداشته است، به پوشش و حجاب او توجه خاصی داشته تا حضور او را در جامعه حفظ و سلامت نفسانی جامعه را تضمین کند.
زنان بدحجاب در محل کار، به دلیل خودآرایی و خودنمایی، تمرکز فکری لازم را از دست می‏دهند؛ در حالی که لازمه کار و تلاش جدی در محل کار، حضور قلب و تمرکز حواس است. زن با بدحجابی و آرایش، نه تنها به کار جدی نمی‏پردازد، بلکه نیروی کارآمد دیگران را نیز دچار سستی و رکود می‏سازد. در نتیجه، که چرخه فعالیت کاری جامعه را به کندی رهنمون می‏سازد.
از طرفی خانواده‏هایی که غیرت دینی بالایی دارند،از حضور دختران و زنان خود در چنین جامعه‏ای نگران هستند و نخواهند گذاشت حضور پرشور آن‏ها در فعالیت‏های اجتماعی جلوگیری می‏کنند. در نتیجه، جامعه ضرر خواهد کرد و بخش بزرگی از نیروهای کاری را از دست خواهد داد.
▪ برهم زدن تنظیم روابط جنسی و عاطفی‏
پوشش و حجاب، نه تنها باعث سلامت اخلاقی جامعه و پای‏بندی به هنجارهای دینی می‏شود، بلکه زمینه بروز و شکل‏گیری بزه‏کاری‏های جنسی را به حداقل می‏رساند و اعضای جامعه را نیز به سوی تشکیل خانواده، تنظیم روابط جنسی و عاطفی و قاعده‏مند کردن آن سوق می‏دهد.
حجاب باعث می‏شود فاصله‏های اجتماعی محفوظ بماند و رعایت شود، یعنی هر کسی نمی‏تواند با دیگران هر نوع تعاملی را برقرار سازد. لذا پوشش، تعامل‏ها را الگودار و معنادار می‏سازد. این ویژگی مانع نزدیک شدن غریبه‏ها و در نهایت ارتباط جنسی می‏شود. رعایت حجاب و پوشش مناسب، افراد را از بزرگ‏ترین نعمت یعنی آزادی برخوردار خواهد ساخت؛ زیرا زنان اجازه نخواهند داد کسی بدون اجازه، به حریم شخصی و خصوصی‏شان نزدیک شوید و در این زمینه تصمیم بگیریم. بنابراین اگر افراد پاک و پاکدامن و جامعه سالم می‏خواهیم، باید زنان ما پوشش را کاملاً رعایت کنند؛ چنان که امیر مؤمنان در نهج‏البلاغه به فرزندش امام حسن(ع) می‏فرماید: 
وَ اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ اَبْصارِهِنَّ بِحِجابِکَ اِیّاهُنَّ فَاِنَّ شِدَّهَٔ الْحِجابِ اَبْقی‏ عَلَیْهِنَّ؛
از راه حجاب و پوشش بانوان آنها را بپوشان؛ زیرا رعایت حجاب به طور جدی و محکم، زنان را به طور سالم‏تر و پاک‏تر حفظ خواهد کرد.(۱۲)
▪ افزایش آزار جنسی‏
زنان و دختران با پوشش نامناسب در فعالیت‏های اجتماعی، به جوانان و مردان بزهکار اجازه خواهند داد تا به حریم آنان تجاوز کنند و مورد اذیت و آزار خود قرار دهند. نقطه شروع بسیاری از ناهنجاری‏ها، مزاحمت‏ها و بی‏احترامی‏هایی است که افراد جامعه برای یک‏دیگر به وجود می‏آورند و بدحجابی عامل بسیار مهمی در ایجاد این مزاحمت‏ها به شمار می‏آید، دختران بزرک کرده با پوشش‏های زننده و گاه بسیار تهییج کنده، در جامعه خود را ارائه می‏نمایند تا شاید نگاه‏های آلوده بیشتری را به خود جلب کنند و از این طریق،حس خودآرایی و خودنمایی را به نحوی ارضا کنند، ولی این سرابی بیش نیست و عاقبت پشیمان خواهند شد که دیگر راه بازگشت نخواهند داشت. خداوند در قرآن کریم به پیامبرش(ص) می‏فرماید:
«یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ ِلأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنی‏ أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحیمًا)؛(۱۳)
ای پیامبر، به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو پوشش‏های خود را برخود فروتر گیرند. این برای آن‏که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند [به احتیاط] نزدیک‏تر است و خدا آمرزنده مهربان است.
در شأن نزول این آیه آمده، هنگامی که شب‏ها زنان برای نماز به مسجد می‏رفتند، بعضی از جوانان هرزه بر سر راه آنها می‏نشستند و آنان را با مزاح و سخنان ناروا آزار می‏دادند و مزاحم آنها می‏شدند. این آیه به زنان دستور داد حجاب خود را به طور کامل رعایت کنند تا از کنیزان، آلودگان و یهودیان شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند.(۱۴)
پس جامعه‏ای که بخواهد ثبات امنیتی بیشتری داشته و از ناهنجاری‏ها به دور باشد، باید خود را از عواملی که باعث ناهنجاری و بزه می‏شود، دور نگه دارد و حجاب بهترین وسیله‏ای است که زنان و دختران را از آزار جنسی محافظت می‏کند.
▪ جلب نگاه‏های چشم‏چران و هوسباز
خداوند به پیامبر اعظم(ص) می‏فرماید: 
«قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ اَبْصارِهِمْ؛(۱۵)
به مؤمنان بگو چشم‏های خود را از نگاه نامحرمان فرو گیرند.»
شهوت از غرایزی به شمار می‏آید که خداوند در آدمی قرار داده است. شهوتی که باعث بقای نسل و سامان‏دهی زندگی و حیات می‏شود، آرامش و آسایش را برای جامعه به ارمغان می‏آورد و آثار بسیار مطلوبی در جامعه خواهد داشت. اما اگر از مسیر اصلی خود منحرف شود و در سمت و سویی دیگر قرار گیرد، آثار بسیار بدی برای فرد و جامعه دارد. بدحجابی از مسائلی است که غریزه شهوت را از سیر خود منحرف می‏سازد. زنان بدحجاب، نگاه‏های آلوده مردان هوس‏باز را به خود جلب می‏کنند و آتش شهوت را در دل آنان شعله‏ور می‏سازند. به ویژه در جامعه‏ای که بیشتر افراد آن جوان هستند، نگاه‏های شیطانی به سوی دختران بزک‏کرده و بدحجاب جامعه را به فساد و تباهی رهنمون می‏سازند.
آری، در جامعه‏ای که چشم‏چرانی بر اثر بدحجابی رواج پیدا کند، بسیاری از گناهان در آن جامعه رواج پیدا می‏کند و سرانجام، جوانان چشم‏چران بر اثر این گناه خانمان‏سوز، زندگی بسیاری از دختران معصوم و ساده‏لوح را بر باد می‏دهند و آبروی خانواده‏ها را به ارزانی می‏فروشند و زندگی‏ها را سست می‏کنند و سرمایه عفت و پاک‏دامنی را از بین می‏برند.امام صادق(ع) می‏فرماید:
النَّظَرُ سَهْمٌ مِن سِهامِ اِبْلیسَ مَسْمُومٌ وَ کَمْ مِنْ نَظْرَهِٔ اورثَتْ حَسْرَهًٔ طویلهًٔ؛(۱۶)
نگاه، تیری از تیرهای زهرآگین شیطان است. چه بسا یک نگاه حسرت طولانی در پی دارد!
▪ اختلالات روحی و روانی‏
اختلال روحی و روانی از آثار ناگوار بدحجابی در جامعه است. برخی از دختران و زنان، بر اساس نیاز ذاتی خود برای جلب رضایت محیط و توجه بیشتر بینندگان، به خودآرایی و جلوه‏گری و ارائه پوشش غیرمتعارف می‏پردازند و افکار خود را در بعد تمایلات و تخیلات موهوم، تقویت می‏کنند. بنابراین، پوشش و حجاب ناقص فشارهای فراوانی را بر روح و روان افراد وارد می‏سازد. چنین افرادی همیشه در پی آنند که خود را به گونه‏ای ارائه دهند که افکار و نگاه‏های آلوده و هوس‏انگیز را به خود جلب کنند و شخصیت خود را با خواسته‏های دیگران همگون سازند. این خواسته‏ها محدود نیست و وقتی دختران نتوانند خود را مطابق خواست‏ها ارائه دهند. افراد جامعه ثبات روحی و روانی خود را از دست می‏دهند و امیدها و آرزوها به ناامیدی می‏گراید. شهید مطهری؛ می‏فرماید:
روح بشر فوق العاده تحریک‏پذیر است. اشتباه است که گمان می‏کنیم تحریک‏پذیری روح بشر، محدود به حد خاصی است و از آن پس آرام می‏گیرد. همان طور که بشر در ناحیه ثروت و مقام، از تصاحب ثروت و از تملک جاه و مقام سیر نمی‏شود و اشباع نمی‏گردد، در امور جنسی نیز چنین است. هیچ مردی از تصاحب زیبارویان و هیچ زنی از متوجه کردن مردان و تصاحب قلب آنان و بالاخره هیچ دلی از هوس سیر نمی‏شود. از طرفی تقاضای نامحدود خواه ناخواه انجام ناشدنی است و همیشه مقرون است با نوعی احساس محرومیت و دست نیافتن به آرزوها که به نوبه خود منجر به اختلالات روحی و بیمارهای روانی می‏گردد. چرا در دنیای غرب این همه بیماری‏های روانی زیاد شده است؟ علتش آزادی اخلاقی جنسی و تحریکات فراوان سکسی است که به وسیله جراید و مجلات و سینماها و تئاترها و محافل و مجالس رسمی و غیر رسمی انجام می‏شود.(۱۷)
اگر بتوان از لحاظ پوشش، الگوی مناسبی به جامعه ارائه داد، سلطه‏ای آگاهانه به افراد جامعه پیدا خواهیم کرد و جامعه را از بی‏ارادگی و بی‏اختیاری نجات خواهیم داد. اما با بدحجابی، به افراد جامعه اجازه داده‏ایم که هرگونه می‏خواهند، برای پوشش خود تصمیم بگیرند و مدل‏های متنوع را جای‏گزین کنند و دل‏ها را به سمت و سوی انحرافات اجتماعی سوق دهند که در این صورت، اداره و اختیار از افراد جامعه گرفته می‏شود و جامعه‏ای که از خود اراده‏ای نداشته باشد، اختلالات روحی و بیماری‏های روانی به سراغ آن خواهد آمد و به منجلاب کشیده خواهد شد. «بدحجابی زن در جامعه، سبب نقش بازی کردن او در اسلوب‏ها و مدل‏های گوناگون می‏شود. این اعمال او را به صورت موجودی بی‏اختیار و بی‏اراده، به هر طرف می‏کشد و دیگر بر زندگی‏اش تسلط آگاهانه نخواهد داشت. در زندگی و اعمال خود، نظر دیگران را ترجیح می‏دهد که برای جلوگیری از این امور منفی، حجاب بهترین درمان می‏باشد».(۱۸)
▪ تزلزل نهاد خانواده‏
تشکیل نهاد خانواده، مقدس‏ترین پیوند زناشویی است. برای ثبات این نهاد، عفت و حجاب خانوادگی مهم‏ترین عامل به شمار می‏آید. اگر زن لذت‏های جنسی خود را از محیط خانواده بیرون نبرد و دستورهای اسلام را اطاعت کند، محیط خانه سالم و آرام‏بخش خواهد بود. ولی اگر عفت را رعایت نکند و لذت‏های جنسی و خودنمایی‏ها را به بیرون منزل بکشاند، مورد نگاه‏های هوس‏آلود نامحرمان قرار خواهد گرفت و ناخواسته عامل پاشیدگی و تیرگی روابط افراد خانواده خواهد شد.
وقتی اختلافات زن و شوهر در محکمه‏های قضایی، را ریشه‏یابی می‏کنیم، پی می‏بریم که بسیاری از ناسازگاری‏ها به دلیل رعایت نکردن حجاب است. وقتی زن با آرایش و بدحجابی در جامعه ظاهر می‏شود، چشم‏ها، به سوی او نشانه می‏روند و او هم دل‏باخته و فریفته چشم‏چرانان می‏شود و کم کم از نگاه‏های شوهرش لذت نمی‏برد و از او سرد می‏شود و سرانجام باعث جدایی می‏گردد. گاهی همین امر از طرف شوهر صورت می‏گیرد. بر اثر چشم‏چرانی و نگاه‏های هوس‏آلود به دختران و زنان بدحجاب، از همسرش دل‏سرد می‏گردد و لذات‏ها و محبت‏هایش در بیرون از خانه صرف می‏شود. در نتیجه، بنای ناسازگاری با همسرش شروع می‏شود و تیرگی بر کانون خانواده سایه می‏افکند.
بنابراین، برای حفظ نظام خانواده و به وجود آوردن محیطی سالم و فرزندان پاک رعایت حجاب ضروری است و باید بالاترین امنیت، یعنی امنیت ناموسی، در خانه حاکم شود. از طرفی بدیهی است، اگر خانواده سالم باشد و پوشش را رعایت کند، جامعه که از اجتماع خانواده‏ها تشکیل شده، سالم و پایدار خواهد ماند. در جامعه‏ای که بیشتر اعضای آن را جوانان تشکیل می‏دهند باید در برابر این فرآیند حساس‏تر باشند؛ زیرا جوانان در برابر مناظر شهوت‏ انگیز و تهییج‏ کننده، زودتر تحریک می‏شوند و چنین مناظری عامل مهمی در سوق دادن آنان به فساد خواهد شد. در نتیجه، نیروی فعال اجتماع به راه‏های فساد و تباهی کشانده می‏شوند و به جامعه ضربه جبران ‏ناپذیری از جهات اقتصادی مادی، اجتماعی و اخلاقی وارد خواهد شد.
«آمارهای قطعی و مستند نشان می‏دهد که با افزایش بی‏ حجابی و بدحجابی در جهان، طلاق و از هم ‏گسیختگی زندگی زناشویی در دنیا به طور مدام بالا رفته است؛ چرا که «هر آن‏چه دیده بیند دل کند یاد» و هر چه دل در این‏جا یعنی هوس‏های سرکش، بخواهد، به هر قیمتی باشد به دنبال آن می‏رود و به این ترتیب هر روز دل به دل‏بری می‏بندد و با دیگری وداع می‏گوید».(۱۹)
به امید روزی که بتوان جامعه را به زیور عفاف و حجاب مزین کرد و از بدحجابی رهانید.

محمدحسین درافشان‏
۱) پرویز صانعی، جامعه‏شناس ارزش‏ها، ص ۵۰۱ - ۵۰۲، کتاب‏خانه گنج دانش، تهران، ۱۳۷۲.
۲) همان.
۳) فرهنگ و تهاجم فرهنگی، ص ۲۰، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۳.
۴) قرهٔ العین، «درآمدی بر تاریخ بی‏حجابی در ایران»، تهران، نشر نور، ۱۳۶۳، ص ۴۰.
۵) فرهنگ و تهاجم فرهنگی، ص ۹.
۶) جامعه‏ شناسی ارزش‏ها، ص ۱۰۱.
۷) محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۹، مکتبهٔ الاسلامیهٔ، تهران، ۱۳۷۲.
۸) ستار هدایتخواه، زیور عفاف، ص ۳، اداره کل آموزش و پرورش خراسان، مشهد، ۱۳۷۴.
۹) محمدتقی مصباح یزدی، تهاجم فرهنگی، ص ۹۵ - ۹۶، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ۱۳۷۹.
۱۰) غلامعلی حداد عادل، فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، تهران، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی، سروش، ۱۳۷۹، ص ۵۹.
۱۱) عبدالرزاق گیلانی، مصباح الشریعه، پیام حق، ص ۶۹، تهران، ۱۳۷۷.
۱۲) نهج ‏البلاغه، نامه ۳۱.
۱۳) احزاب، ۵۹.
۱۴) ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج ۱۷، ص ۴۲۵.
۱۵) نور، .
۱۶) کافی، ج ۵، ص ۵۵۹، ح ۱۲.
۱۷) مسأله حجاب، صص ۸۷ - ۸۸، صدرا، تهران، ۱۳۷۹.
۱۸) حسین حبیب ‏اللهی، حجاب در بی ‏حجابی، قم، انتشارات داوری، ۱۳۷۳، ص‏۲۴.
۱۹) تفسیر نمونه، ج ۱۴، ص ۴۴۴.

منبع : مجله پیام زن

پدیده بدحجابی

طلیعه

فرزندم زنان را در پرده ی حجاب نگاهشان دار تا نامحرمان را ننگرند زیرا که سخت گیری در پوشش عامل سلامت و استواری آنان است، بیرون رفتن زنان بدتر از آن نیست که افراد غیر صالح را در میانشان آوری. اگر بتوانی به گونه ای زندگی کنی که غیر تو را نشناسند، چنین کن، کاری را که برتر از توانایی زن است به او وامگذار که زن گل بهاری است نه قهرمانی سخت کوش

حضرت علی (ع) (1)

***

در کلام الهی اینگونه رعایت حجاب را به زنان گوشزد می فرماید که: و ای رسول زنان مومن را بگو تا چشم ها (از نگاه ناروا) بپوشند و دامن ها و اندامشان را ( از عمل زشت ) محفوظ دارند و زینت و آرایش خود جز آنچه قهرا ظاهر می شود بر بیگانه آشکار نسازند و باید سینه و بر و دوش خود را با مقنعه بپوشانند و زینت و جمال خود را آشکار نسازند جز برای محارم خویش. (2)

قران کریم همچنین در آیه ی دیگری مردان را محور توجه قرار داده و می فرماید: ای رسول ما، مردان مومن را بگو تا چشم ها ( از نگاه ناروا بپوشند و فروج و اندامشان را از کار زشت) محفوظ دارند که این برای پاکیزگی ( جسم و جان آن ها ) اصلح است و البته خدا به هر چه کنید آگاه است. (3)

از این دو آیه چنین برداشت می شود که لازمه سلامت جامعه، حفظ حجاب و نگاه به طور توامان است.

زمینه های روانشناختی و جامعه شناختی

برخی از عواملی که در تکوین پدیده بد حجابی موثر است عبارتند از:

1) جو زدگی

برخی دختران و زنان در برابر جو غالب جامعه مقاومت خود را از دست داده و به بد حجابی گرایش پیدا می کنند زیرا برای آنان اکثریت معیار حقیقت است.

2) ضعف سرمایه های درونی

انسان ها از ارزش ها و سرمایه های وجودی متفاوتی با دیگران برخوردارند. برخی به ارزش های درونی خود متکی اند و لذا نیازی به بروز و ظهور جلوه های ظاهری خود در اجتماع ندارند و در مقابل این دسته، آن هایی که از درون احساس تهی بودن می کنند ناگریزند به ظاهر آرایی روی آورند. به عبارتی می توان گفت بد حجابی مظهر انسان هایی است که احساس خلاء وجودی دارند.

3) فقدان هویت

کسانی که هویت خویش را گم کرده و به آن دست نیافته اند ناگزیر به تقلید کورکورانه از دیگران می پردازند. این افراد در حقیقت خودشان نیستند بلکه هر لحظه به رنگی و جلوه ای خود را می آرایند و بد حجابی یکی از مظاهر بی هویتی است.

4) رشد فمنیسم

یکی از تبعات فمنیسم حق استقلال زن در تصمیم گیری های زندگی و از جمله شغل، پوشش، ارتباطات و مناسبات انسانی اوست. در این صورت زن خود را ملزم به تبعیت از مرد نمی بیند و چون طبیعت زن متمایل به ظاهر آرایی است زمانی که در برابر خواسته های نفسانی اش مانعی نمی بیند ناگزیر آزادانه با هر نوع لباس و پوششی در جامعه حاضر می شود.

5) تربیت نامطلوب خانوادگی

فرزندان بیش از گفتار والدین از رفتار آنان می آموزند و این تاثیر در دوران کودکی به مراتب قویتر از دوران دیگر زندگی است.

6) ضعف مدیریت مرد

مردانی که از قاطعیت و صراحت در خصوص ارزش های اخلاقی خانواده برخوردار نیستند در حقیقت به طور ضمنی به زنان خود اجازه استفاده از هر نوع پوشش و یا حضور در هر محفلی را می دهند. این دسته از مردان از عوامل موثر در تقویت بد حجابی محسوب می شوند.

علاوه بر عوامل مذکور می توان به برخی زمینه های موثر در پیدایش بد حجابی از قبیل شیوه ی افراطی والدین توام با سختگیری، تقلید نا آگاهانه از فرهنگ بیگانه و تاثیر پذیری از تهاجم فرهنگی و معاشرت های آلوده و غیر اخلاقی نیز اشاره کرد اما به منظور جلوگیری از اطاله ی کلام به همین چند مورد بسنده می کنیم.

پیشنهادها و راهکارها

در خصوص مقابله با بد حجابی راهکارهای پیشنهادی اجمالا عبارتند از:

1) تبیین و ترویج الگوی اسلامی

ضرورت معرفی الگوی حجاب و به ویژه حجاب برتر، زمینه ی آشنایی دختران و بانوان را به مراتب در سطح مطلوبی مهیا می کند به خصوص اگر اینگونه آموزش ها از دوران کودکی و نوجوانی در مدارس آغاز شود.

2) آموزش خانواده با محوریت حجاب

برخی از سلسله مباحث آموزش خانواده در مدارس به مبحث حجاب اختصاص یابد تا والدین به صورت دقیق و کارشناسی با شیوه های آموزش و ایجاد علاقه به حجاب در دختران آشنا شوند.

3) گسترش و تقویت جشن تکلیف

جشن تکلیف یا همان جشن عبادت غالبا نقطه ی عطفی در زندگی نوجوانان محسوب می شود و در مورد دختران که حدود شش سال زودتر از پسران به مرحله تکلیف الهی می رسند باید با ظرفیت، ظرافت و تشویق بیشتری صورت بپذیرد تا آنان را برای پایبندی بهتر و بیشتر به حجاب بر انگیزد.

4) گسترش و تعمیق ادبیت حجاب

با وجود اهمیت روز افزون موضوع حجاب، متاسفانه ادبیات غنی و گسترده ای که متضمن کتاب های مستدل و آموزشی در خصوص حجاب باشد وجود ندارد و آثار بسیار محدود موجود، قادر به پاسخگویی به نسل جوان نمی باشد.

5) بهره گیری ابزاری از هنر

هنر می تواند به عنوان ابزاری در جهت تبیین و ترویج حجاب محسوب شود. طرح و تدوین آثار هنری در سطح وسیع با محوریت حجاب قادر است به نیاز های نسل جوان در حد و اندازه مطلوبی پاسخ دهد.

6) بازنگری برنامه های سیما

“سیما” در مقایسه با “صدا” از جذابیت و در نتیجه اثر گذاری بیشتری برخوردار است و به همین لحاظ چنانچه اندکی غفلت، مسامحه یا کوتاهی در قالب ها یا محتواهای تصویری صورت گیرد می تواند تاثیرات منفی زیادی بر جای گذارد. به عنوان مثال، زمانی که ایفای نقش های روشنفکرانه بر عهده ی زنان بد حجاب محول شده و نقش افراد بی سواد، خرافاتی و خدمتکار بر عهده ی زنان چادری گذاشته شود. تاثیر دراز مدت آن، قطعا بی اعتنایی و دلسردی به پوشش و حجاب کامل خواهد بود.

……………………………………………………………………………………………………

1) نهج البلاغه - ترجمه ی محمد دشتی، نامه 31، فراز 118 – 116

2) سوره ی نور – آیه ی 31 ( نام محارم در آیه ی مذکور دقیقا 12 مورد بیان شده است و به لحاظ اختصار در این مقاله نیامده است. )

3) سوره ی نور – آیه ی 30

​

 مقدمه :

بدون ترديد پوشش اسلامي براي زنان، از ضروريات دين مقدس اسلام است، چنان که آيات متعددي از قرآن بر اين مطلب دلالت دارند.1 از طرفي مسأله حجاب يکي از جنجالي‏ترين مسائل دنياي ديروز و امروز است، به ويژه طرفداران اعلاميّه حقوق بشر، که با عنوان کردن «تساوي حقوق زن و مرد»، پوشش را براي زن دست و پاگير دانسته، و آن را برخلاف آزادي قلمداد و به عنوان حمايت از حقوق زن، مطرح مي‏نمايند، اين مسأله را بسيار حسّاس نموده است، در صورتي که پوشش اسلامي را بايد در مجموع ابعادش مورد تجزيه و تحليل قرار داد، که با توجّه به مجموع، به نفع زن و جامعه است، و نه تنها دست و پا گير نيست و تضادي با آزادي ندارد، بلکه زنان در عين حفظ پوشش اسلامي، مي‏توانند برترين فعاليّت‏هاي اجتماعي را داشته باشند، و در چارچوب آزادي‏هاي صحيح و مقبول، از حق آزادي خود بهره‏مند گردند، زيرا حجاب در اسلام به معناي پرده نشيني نيست، بلکه به معناي پوششي معقول براي جلوگيري از فساد، و حفظ کرامت زن است، و ما امروز در جمهوري اسلامي ايران مي‏بينيم که زنان در همه صحنه‏ها و عرصه‏ها، از مجلس قانون‏گذاري گرفته تا آموزش و پرورش و بيمارستان‏ها و ادارات، مي‏توانند در چهارچوب حفظ پوشش اسلامي، به کار و تلاش بپردازند، بي آن‏که حجاب اسلامي براي تلاش‏هاي آنان، مشکلي ايجاد کند، و حقّ آزادي صحيح آنها را تضييع نمايد.

 حجاب در اسلام از يک مسأله کلّي‏تر و اساسي‏تري ريشه مي‏گيرد، و آن اين است که اسلام مي‏خواهد انواع التذاذهاي جنسي، چه بصري و لمسي و چه نوع ديگر به محيط خانوادگي و در کادر ازدواج قانوني، اختصاص يابد، اجتماع منحصرا براي کار و فعّاليت باشد، برخلاف سيستم غربي عصر حاضر، که کار و فعّاليت را با لذّت‏جويي‏هاي جنسي به هم مي‏آميزد، اسلام مي‏خواهد اين دو محيط را کاملاً از يکديگر تفکيک کند».3
علاّمه اقبال لاهوري در اشعار نغز خود در اين رابطه، چنين مي‏سرايد:
بايد اين اقوام را تنقيد غرب شرق را از خود برد تقليد غرب 
ني زرقص دختران بي‏حجاب قوت مغرب نه از چنگ و رباب 
ني زعريان ساق و ني از قطع موست ني زسحر ساحران لاله روست 
از همين آتش چراغش روشن است قوّت افرنگ از علم و فن است 
مغز مي‏بايد نه ملبوس فرنگ علم و فن را اي جوان شوخ و شنگ 

حضرت فاطمه(س)زن نمونه يا نمونه زن؟

الگو يکي از طرق سازندگي درمراحل مختلف زندگي است. بسياري از بي هدفي ها زاييده بي الگويي هاست. زبان الگو، زبان عمل است در   نتيجه تأثيري که الگو برافراد مي‌گذارد، بسيارعميق تر و ماندني تر ازگفتار است. به دليل اهميت الگو اديان الهي و مکاتب بشري سعي درارائه الگو ازنوع خود انسان داشته  اند و ازنقش الگو درآباداني و ويراني جوامع غافل نبوده اند  .
دين مبين اسلام  الگوها و شاخص‌هاي‌متعالي ‌ارائه داده و انسانها را به پيروي از سيره عملي و نظري آنان دعوت نموده است. اگر درمکاتب ساخته بشر، الگوي عملي وجود ندارد و آنان ناگزيرند ايده آليستي بينديشند، خوشبختانه درمکتب اسلام راستين يعني تشيع، الگوهاي بسياري وجود دارد.   
دامنه تأثير گذاري اسوه ها از نظر قرآن اعم از حوزه فردي، اجتماعي و تاريخي است . در حوزه فردي نقش سرمشقها اصلاح مناسبات اجتماعي و سياسي است و درعرصه تاريخي تأثير اسوه ها به تغيير و تحول در جهت گيريهاي تاريخي   ارتباط مي‌يابد.   
هم اکنون جا دارد به اين سؤال پاسخ گفته شود که آيا حضرت زهرا(س) الگوي زنان است يا الگوي انسان؟ و آيا سيره ايشان قابليت پيروي براي همه انسانها را دارد و يا مختص زنان مي‌باشد؟ پرواضح است که حضرت زهرا (س) الگوي کاملي براي همه انسانهاست و همه بشريت مي‌توانند با تأسي از سيره ايشان راه نجات و سعادت خود را طي نمايند.
کرامت ها وفضيلت ها مختص مردان نيست. چنانچه زنان جوهري داشته باشند، مسير تعالي وبالندگي معنوي براي آنان هموار است. اگر علي (ع) الگو ونمونه انسان کامل و ايده آل است در وجود مرد بودن، زهراي مرضيه نيز الگوي ايده آل انسان کامل است درمظهر زن بودن. قران وقتي مي‌فرمايد :« لقد کان لکم في رسول الله اسوة حسنة »( احزاب،33/ 31 ) مقصود از «لکم» همه انسان هاست،نه فقط مردان. اين مطلب درمورد حضرت زهرا (س) نيز صادق است .آنچه فاطمه (س) را اسوه و نمونه ساخته،کمال انساني اوست و بدين خاطر متعلق به عالم انسانيت است. ارزش هاي انساني اختصاص به زن يا مرد ندارد و به تبع آن اسوه هاي انساني نيز همين گونه اند. فاطمه(س) چنان که اسوه زنان است اسوه مردان نيزهست.( همانند پيامبران و امامان)
بين زن نمونه بودن و نمونه زن بودن تفاوت است ؛ زن نمونه يعني زني که سيره و روش او را همگان قادرند در زندگي اتخاذ واعمال نمايند و براساس سيره و سلوک او مسيرزندگي خويش را بپيمايند و نمونه زن يعني زني که ميان زنان نمونه و الگوست.

بالاترين ارزش زن از نظر حضرت زهرا عليهاالسلام

از منظر حضرت زهرا عليهاالسلام نزديک ترين حالات زن به خداوند متعال هنگامى است که خود را از ديد نامحرمان دور نمايد و در منزل خود به خانه دارى و تربيت فرزند و پذيرايى از همسر خود بپردازد. امام صادق عليه السلام به نقل از حضرت فاطمه عليهاالسلام دراين باره فرمود: «أَنَّ أَدْنَى مَا تَکُونُ مِنْ رَبِّهَا أَنْ تَلْزَمَ قَعْرَ بَيْتِهَا، نزديک ترين حالات يک زن به خداوند متعال زمانى است که در منزل مى ماند [و به امور خانه دارى و تربيت فرزند مى پردازد].»

آرى، يک زن مسلمان هرگز فرمان خداوند متعال را در مورد حفظ عفت و عصمت خود فراموش نمى کند و در طول زندگى حجاب خود را همانند گوهرى گرانبها پاسدارى مى کند. اين سخن معروف حضرت زهرا عليهاالسلام که ضامن پايدارى جوامع و مايه استحکام خانواده هاست، همواره بايد در معرض ديد بانوان مسلمان به ويژه دختران جوان باشد که فرمود: «خَيْرٌ لِلنِّسَاءِ أَنْ لَا يَرَيْنَ الرِّجَالَ وَ لَا يَرَاهُنَّ الرِّجَالُ؛ بهترين و نيکوترين عمل زنان آن است که [بدون ضرورت] مردان [نامحرم] را نبينند و مردان [نامحرم] نيز آنان را ننگرند.»

خوشبختى و سعادت زن و جامعه بهترين و نيکوترين عمل زنان آن است که [بدون ضرورت] مردان [نامحرم[ را نبينند و مردان [نامحرم[ نيز آنان را ننگرند. در همين جمله نهفته است که تا مى تواند از نامحرمان دورى کند و کمترين ارتباط را با آنان داشته باشد؛ امّا متأسفانه در عصر ما شياطين وسوسه گر و دشمنان اسلام تلاش مى کنند به هر وسيله و عنوانى زنان مسلمان را از هويت خود جدا کنند و به مجامع عمومى و معرض ديد نامحرمان بکشانند و به اين وسيله آنان را از اهداف اصلى خلقتشان بازدارند.

فرانس فانون نويسنده فرانسوى مى گويد: «نيروهاى اشغالگر در کشور مسلمان الجزائر مأموريت داشتند تا هويت و اصالت فرهنگى ملت الجزائر را نابود سازند و در اين راه حداکثر کوشش خود را بر تخريب مسئله حجاب و چادر زنان متمرکز کرده بودند؛ زيرا آن را نشانه مهم اصالت ملى زنان الجزائرى تلقى مى کردند. از ديدگاه استعمارگران هجوم به تار و پود جامعه اسلامى الجزائر ابتدا بايد از تحت تأثير قرار دادن زنان آغاز مى شد. دستگاه استعمارى فرانسه براى مبارزه با حجاب زنان و بيرون کشيدن آنان از کانون خانواده، مبالغ هنگفتى را اختصاص داده بود. آنها بر اين باور بودند که حجاب زن سدّ محکم و دژ عظيمى در برابر نفوذ غربيهاست. هر چادرى که کنار گذاشته شود، افق جديد و گام بلندى در تسلط استعمارگران بر کشورهاى اسلامى است. پس از ديدن هر زن مسلمانى که حجاب را کنار گذاشته است، اميد تسلط آنان ده برابر مى گردد. با هر چادرى که رها مى گردد، گويى جامعه اسلامى براى پذيرش و تسليم در برابر استعمارگران آماده تر مى شود.»

حجاب حضرت فاطمه(س)
حضرت زهرا سلام الله عليها يك افتخار است براي همه عالم، نه فقط براي شيعه، نه فقط براي عالم اسلام، نه فقط براي ائمه طاهرين (ع)، بلكه آن حضرت براي پدر بزرگوارش نيز مايه سربلندي و افتخار به شمار مي‌رود. پيامبر اكرم (ص) به اين بانو خيلي افتخار مي‌كردند و بارها مي‌فرمودند كه خودم و پدر و مادرم به فداي تو. افتخار پيغمبر اكرم (ص) خيلي معنا دارد؛ حضرت زهرا (س) از نظر حسب و نسب داراي درجات رفيعي بوده است. شما نمي‌توانيد يك خانمي پيدا كنيد كه اين قدر از نظر نسب، والا و نوراني باشد. ايشان پدري دارد مثل پيامبر اكرم كه خاتم الانبياء بود. پيغمبري كه همه پيامبران به وجود او افتخار مي‌كردند، وجود مباركي كه خود خداوند متعال به او افتخار مي‌كند و نظيرش در عالم وجود نيامده و نخواهد آمد. حضرت صديقه طاهره مادري دارد مانند حضرت خديجه كه در مورد ايشان هم بايد بگوييم يك افتخار براي همه انسانها و مخصوصاً براي تمامي خانمها مي‌باشد. در باره حضرت خديجه همين مقدار بس كه پيغمبر اكرم مي‌فرمودند: پيروزي اسلام، مرهون خديجه است. همسر حضرت زهرا (س) نيز اميرالمومنين علي (ع) است كه پيامبر گرامي (ص) فرمودند: زهرا جان اگر علي نبود، كفوي براي تو در عالم وجود يافت نمي‌شد. و اگر تو نبودي كفوي براي علي در عالم نبود. حضرت فاطمه زهرا از لحاظ فرزند نيز فرزنداني نظير امام حسن و امام حسين و حضرت زينب و ام كلثوم سلام الله عليهم را تحويل عالم بشريت داده‌اند. اسلام مرهون مجاهدتها و تلاشهاي فرزندان گرامي حضرت زهراست. شهادت امام حسين (ع) اسلام را بيمه كرد و مجاهدت حضرت زينب(س)، شهادت آن حضرت را جهانگير كرد. حضرت زينب با آن شهامت مثال زدني در مقابل دشمن گفت: «‌ثكلتك امك يابن مرجانه ما رأيت الا جميلا». نظير چنين فرزنداني را در عالم كسي نداشته و نخواهد داشت. اما اولاد حضرت زهرا سلام الله عليها منحصر به اين چهار بزرگوار نيست، بلكه دوازده امام از نسل حضرت زهرا به وجود آمدند كه بارها پيغمبر اكرم به اين موضوع افتخار مي‌كردند. از همان وقتي كه امام حسين طفلي كوچك بود، پيامبر اكرم او را در دامن مي‌نشاندند و مي‌فرمودند: «يا حسين التاسع من ولدك هو القائم بالحق به يملأ الله الارض قسطاً و عدلاً بعد ما ملئت ظلماً و جورا» يعني حسينم، نهم از فرزندان تو امام زمان است كه به دستش پرچم اسلام روي كره زمين افراشته مي‌شود. آنكه عدالت اجتماعيِ سرتاسري مي‌آ ورد. آن كه ظلم جهاني را ريشه كن مي‌كند و بالاخره آن كه اسلام را جهاني مي‌كند و مي‌گويد «انّ في إبنه رسول الله لي اسوه حسنه» يعني سرمشق من در حكومت، زهراي مرضيه است. آن امامي كه اسلام را جهاني مي‌كند و مي‌فرمايد كه «‌نحن حجج الله علي خلقه و فاطمه حجه علينا» يعني ما دوازده امام حجت براي مردم هستيم و زهرا (س) حجت براي ما است. درك كردن معناي اين گونه روايات سخت است، اين گونه روايات حيران كننده است و انسان با غور در اين مطالب پي به جهل خود مي‌برد.
نكته مهم كه تذكر آن در اين مجال ضروري است اينكه، شناخت ما نسبت به نعمت بزرگي همچون وجود مبارك حضرت زهراي مرضيه چه مقدار است؟ و مهمتر اينكه تا چه اندازه آن حضرت را براي خود اسوه مي‌دانيم و از او پيروي مي كنيم؟ اگر ما در اين باره كوتاهي كنيم و از حضرت زهرا (س) الگو نگيريم، بالاترين گناه را مرتكب شده‌ايم. زيرا كفران نعمت كرده‌ايم. قرآن كريم مي‌فرمايد: «لئن شكرتم لأزيدنّكم و لئن كفرتم إنّ عذابي لشديد». اگر حضرت صديقه طاهره سرمشق جامعه باشد، جامعه رو به تزايد و ترقي خواهد بود و اما اگر زهرا سرمشق زندگي مردم نشد، در دنيا و آخرت عذابي دردناك در انتظار آنان خواهد بود. در خصوص لزوم الگوگيري از سيره حضرت زهرا (س) به دو نكته اشاره مي‌گردد كه از مصاديق برجسته شيوه‌ زندگاني حضرت زهراست كه نسل كنوني بايد اسوه خود قرار دهد.

حجاب از ديدگاه حضرت زهرا(س)

آن بانوي بسيار بزرگ جهان، با اين که حريم عفاف و حجاب را به طور کامل رعايت مي‏کرد، در عين حال، در بحراني‏ترين حوادث سياسي و اجتماعي، حضور و ظهور داشت. 
روزي مرد نابينايي با کسب اجازه به محضر حضرت زهرا(س) آمد. حضرت از او فاصله گرفت و خود را پوشانيد، پيامبر اکرم(ص) که در آن جا حضور داشت از حضرت زهرا(س) پرسيد: «با اين که اين مرد نابيناست و تو را نمي‏بيند، چرا خود را پوشاندي»؟ حضرت زهرا(س) در پاسخ فرمود: «اگر او مرا نمي‏بيند، من که او را مي‏بينم، وانگهي او بو را استشمام مي‏کند». پيامبر(ص) (به نشانه تأييد شيوه و گفتار حضرت زهرا«س») فرمود: «أَشْهَدُ اَنَّکِ بَضْعَةٌ مِنّي؛4 گواهي مي‏دهم که تو پاره تن من هستي».
اميرمؤمنان علي(ع) فرمود: روزي همراه گروهي در محضر رسول خدا(ص) نشسته بوديم. آن حضرت به ما رو کرد و فرمود: «بهترين کار براي زنان چيست؟» هيچ کدام از حاضران نتوانستند جواب صحيح بدهند. هنگامي که متفرّق شدند، من به خانه بازگشتم، و همين موضوع را از حضرت زهرا(س) پرسيدم، و ماجراي سؤال پيامبر(ص) و پاسخ صحيح ندادن اصحاب را براي حضرت زهرا(س) تعريف کردم، و گفتم هيچ يک از ما نتوانستيم پاسخ صحيح بدهيم. حضرت زهرا(س) فرمود: ولي من پاسخ به اين سؤال را مي‏دانم، و آن اين است که: «خَيْرٌ لِلنِّساءِ اَنْ لايَرِينَ الرِّجالَ وَلايَراهُنَّ الرِّجالُ؛ صلاح زنان در آن است که آنها مردان نامحرم را نبينند، و مردان نامحرم آنها را نبينند».
* حجاب در اسلام به معناي پرده نشيني نيست، بلکه به معناي پوششي معقول براي جلوگيري از فساد، و حفظ کرامت زن است.
من به محضر رسول خدا(ص) بازگشتم و عرض کردم: «اي رسول خدا! از ما پرسيدي که چه کار براي زنان برتر است، پاسخش اين است که برترين کار براي زنان اين است که آنها مردان نامحرم را نبينند، و مردان نامحرم آنها را نبينند».
پيامبر(ص) فرمود: «چه کسي به تو چنين خبر داد، تو که اين‏جا بودي و پاسخي نگفتي؟» علي(ع) عرض کرد: «فاطمه(س) چنين فرمود».
پيامبر(ص) از اين پاسخ خشنود شد، و سخن فاطمه(س) را پسنديد و به نشانه تأييد او فرمود: «اِنَّ فاطِمَةُ بضْعَةٌ مِنّي؛5 همانا فاطمه، پاره تن من است».
نيز روايت شده: روزي جابر بن عبدالله انصاري همراه رسول خدا(ص) به سوي خانه فاطمه(س) رهسپار شدند. وقتي که به در خانه رسيدند، پيامبر(ص) اجازه ورود طلبيد. فاطمه(س) اجازه داد، پيامبر(ص) فرمود: شخصي همراه من است، آيا اجازه هست با او وارد خانه شويم؟ فاطمه(س) عرض کرد: «اي رسول خدا «قِناع» (يعني مقنعه و روسري) ندارم.» پيامبر(ص) فرمود: «يا فاطِمَةُ خُذِي فَضْلَ مَلْحَفَتِک فَقِنِعِي بِهِ رأسَکِ؛ اي فاطمه! زيادي لباس بلند روپوش خود را بگير و سرت را با آن بپوشان».
حضرت فاطمه(س) همين کار را کرد، آن گاه پيامبر(ص) و جابر، با کسب اجازه وارد خانه شدند.6

تلاش‏هاي سياسي و اجتماعي حضرت زهرا(س)
حضرت زهرا(س) در عين آن که حجاب کامل را رعايت مي‏کرد، حجاب را پرده‏نشيني و انزواي زنان نمي‏دانست، بلکه شواهد بسياري وجود دارد که آن حضرت حجاب را هرگز دست و پاگير و مانع تلاش‏هاي اجتماعي و سياسي نمي‏دانست. از اين رو، در عرصه‏هاي مختلف اجتماعي و سياسي شرکت فعّال داشت. 
محدّثين نقل مي‏کنند: شخص پيامبر(ص) دست فاطمه(س) را گرفت، و به ميان مردم آمد و خطاب به مردم فرمود: «هر کس که فاطمه(س) را شناخت که شناخت، و هر کس که او را نشناخته بداند که فاطمه(س) دختر محمّد(ص) است. او پاره تن من است. او قلب و جان من است. هر کس او را بيازارد مرا آزرده، و هر کس مرا بيازارد، قطعا خدا را آزرده است» بنابراين، حجاب در سيره فاطمه(س) پرده نشيني نيست.
 در مکّه قبل از هجرت، مشرکان به تحريک ابوجهل به پيامبر(ص) آزار مي‏رساندند، يکي از آنها به نام «ابن زبعري» شکمبه گوسفندي را برداشت، و به طرف پيامبر(ص) انداخت، به طوري که سر و صورت آن حضرت را آلوده نمود، ابوطالب(ع) به دفاع از آن حضرت پرداخت، 
* پوشش زن در اسلام اين است که زن در معاشرت خود با مردان، بدن و موي خود را بپوشاند، و به جلوه‏گري و خودنمايي نپردازد، آيات مربوطه همين معني را ذکر مي‏کند، و فتواي فقهاء هم مؤيّد همين مطلب است».
در اين هنگام حضرت زهرا(س) که در آن وقت خردسال بود با آب نزد پدر آمد، و سر و صورت آن حضرت را شست و شو داد.8

اين ترتيب نتيجه مي‏گيريم، حضرت زهرا(س) در عين آن كه در همايش پرشكوه و پرجنجال شركت نمود، همه نمادهاي حريم حجاب و عفاف را رعايت نموده است.

بشارت هاي خدا به زنان عفيف
امام جعفر صادق(ع) : اگر زن عفت داشته باشد به دنيا مي ارزد وگرنه به خاک هم نمي ارزد.
پيامبر اکرم (ص) : … زني که براي حفظ غيرت ، استقامت ورزيده و براي خدا وظيفه خود را بخوبي انجام داد ، خدا پاداش شهيد را به او خواهد داد.
پيامبر اکرم (ص) : پروردگارا زناني که خود را خود را پوشيده نگه مي دارند مشمول رحمت و غفران خود بگردان.
پيامبر اکرم (ص) : شرف مقنعه اي که زن بر سر دارد از دنيا و آنچه در آن است ارزندا تر مي باشد.

نتيجه گيري

حجاب و عفاف حضرت زهرا به گونه‌اي است كه ذكر شد، در حالي كه در مقابل نامحرم كوبندگي و قاطعيت دارد، به مسلمانان مي‌فهماند كه اختلاط بين زن و مرد ممنوع است. تصور نكنيد اين بي‌حجابي و بي‌عفافي كه فعلاً در جامعه رايج است، فقط براي ما باعث ناراحتي شده است، بلكه حضرت زهرا نيز از اين موضوع بسيار ناراحت است. همه مي‌دانيم كه حضرت زهرا بهترين سرمشق است. سرمشق يعني چه؟ يعني جامعه بايد وضعيت حجاب و عفاف حضرت زهرا را مورد مطالعه و بررسي قرار دهد و به همان صورت عمل نمايد.

حضرت زهرا(س) در عين آن كه حجاب كامل را رعايت مي‏كرد، حجاب را پرده‏نشيني و انزواي زنان نمي‏دانست، بلكه شواهد بسياري وجود دارد كه آن حضرت حجاب را هرگز دست و پاگير و مانع تلاش‏هاي اجتماعي و سياسي نمي‏دانست. از اين رو، در عرصه‏هاي مختلف اجتماعي و سياسي شركت فعّال داشت.

بنابراين «تعادل و تنظيم روابط»، پي آمدهايي چون حضور پرنشاط، سالم، شاداب و تأثيرگذار براي مردان و زنان در عرصه هاي مختلف خانواده و جامعه خواهد داشت و بن بستي از فساد و تباهي در هيچ يک از ميدانهاي فعاليت ايجاد نخواهد کرد.

به هرحال آنچه که بر مي آيد اين است که حجاب محدوديت ساز نيست بلکه ايجاد مصونيت مي کند. البته بايد ذکر کرد که حجاب فقط براي زنان نيست و براي مردان نيز ضروري به نظر مي رسد. از بين رفتن حجاب در جوامع کنوني نماد رشد و پيشرفت نيست نماد عقب ماندگي و غربزدگي کشورهاي اسلامي مي باشد.

منابع:

1 ) نور (24) آيه 30 و 32و 33؛ احزاب(33) آيه 32، 33 و 59.

2 ) مرتضي مطهّري، مسأله حجاب، چاپ جديد، ص79.

3 ) همان، ص83.

4 ) علاّمه مجلسي، بحار، ج43، ص91.

5 ) علاّمه علي بن عيسي (اِرْبِلي، کشف الغمّه، ج2، ص23 و 24.

7 ) علاّمه علي بن عيسي اِرْبِلي، کشف الغمّه، ج2، ص24.

8 ) علاّمه سروي، مناقب آل ابي‏طالب، ج1، ص60

مسأله حجاب در سيره حضرت زهرا،‌ حجة‏الاسلام والمسلمين محمد محمّدي اشتهاردي

حجاب حضرت زهرا ، آمنه مظاهري

تهيه و تنظيم : اعظم اسدي

كارشناس فرهنگي اداره كل تبليغات اسلامي گلستان

خداوند متعال نسبت به شان ومقام عالم و متعلم عنایت خاصی مبذول داشته و آنان را بر سایر طبقات ممتاز ساخته است.

پدر و معلم از جمله کسانی هستند که نقش مهم و اساسی در شکل گیری شخصیت هر فردی دارد. به همین جهت آموزه های دینی ما جایگاه ویژه ای را برای آنها تعریف کرده است.
امام علی (ع) : 
قُم عَن مَجلِسِکَ لِاَبیکَ وَ مُعَلِّمِکَ وَ اِن کُنتَ اَمیراً؛ 
به احترام پدر و معلمت از جای برخیز هرچند فرمان روا باشی.  (تصنیف غرر الحکم و دررالکلم ص435 )

-

معلم می سوزد ولی نمی سوزاند، هدایت می کند و گمراه نمی سازد، آتش درونش سرد است و سلام، و درود او همچون عود و رایحه اش جهانگیر. معلم چراغ هدایت و کشتی نجات است. 
 معلم راهنمای خوبی ها و نیکی ها و هدایتگر و بیدار کننده است. معلمی، همان گونه که معلم پیر انقلاب (ره) فرموده، شغل انبیاست و امت سرگردان را از وادی جهل و ضلالت به سر منزل  هدایت و سعادت و از دریای پرتلاطم فساد و انحراف به ساحل امیدبخش نجات و نیکبختی می رساند. 
 سرنوشت جوامع بشری مرهون سعی و تلاش آموزگاران و معلمان است. در قدرت و توان هیچ کس نیست که مقام و ارزش معلم را برشمارد. چنان که هیچ کس را یارای آن نیست که فعل ایزد بستاید یا نقش عظیم رسولان الهی را بر کاغذ بنشاند. از این رو، خداوند متعال نسبت به شان و مقام عالم و متعلم عنایت خاصی مبذول داشته و آنان را بر سایر طبقات ممتاز ساخته است. او به شخصیت آنان ارج نهاده و برای آنان امتیاز ویژه ای قائل شده است.

جایگاه و منزلت معلم در قرآن :
 معلمی در قرآن به عنوان جلوه‏ای از قدرت لا یزال الهی، نخست ویژه ذات مقدس خداوند تبارک و تعالی دانسته شده است و در نخستین آیات قرآن که بر قلب مبارک پیغمبر اکرم (ص) نازل شد، به این هنر خداوند اشاره شده است: 
 اقرا باسم ربک الذی خلق، خلق الانسان من علق، اقرأ و ربک الاکرم، الذی علم بالقلم، علم الانسان ما لم یعلم. (علق: 1ـ 5) بخوان به نام پروردگارت که جهانیان را آفرید. انسان را از خون بسته سرشت بخوان ! و پروردگارت کریمترین است همان که آموخت با قلم، آموخت به انسان آنچه را که نمی دانست. 
 در این آیات خداوند، خود را «معلم» می خواند و جالب این که معلم بودن خود را بعد از آفرینش پیچیده ترین و بهترین شاهکار خلقت، یعنی انسان آورده است. مقام معلم بودن را خدا، بعد از آفرینش قرارداد. نوعی انسانی را که هیچ نمی دانست، به وسیله قلم آموزش داد که این از اوج خلاقیت و هنر شگفت خداوند در امر آفرینش حکایت دارد.از این رو، می توان گفت که هنر شگفت معلمی از آن خداوند عالم است.

پروردگار عالم، دانش و معرفت را از لحاظ شرافت و ارزش در اوج همه مراتب و مقامات قرار داده و بر آدم ابوالبشر علیه السلام منت نهاد: «و علم آدم السما» کلها…(بقره/ ۳۱) 
 در برخی دیگر از آیات کتاب متین خود نیز به صراحت، برتری معلمان را بر سایر خلق برمی شمارد و آنان را بر تارک تمامی طبقات مردم قرار می دهد: «… قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون انما یتذکر اولوا الا لباب.» (زمر/۹) در زمینه اهمیت کار معلمی همین بس که او فرمود: «من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا…» (مائده / ۳۲): هر کس نفسی را زنده کند به واقع، تمام جهانیان را زنده گردانیده است (با توجه به اینکه زنده کردن روح و دل آدمی به علم و دانش برتر از زندگی بخشیدن به بدن مادی است.) و همین افتخار برای معلم بس که اگر تا قیامت بدان مباهات کند برازنده اوست.

و باز می فرماید : خلق الانسان ، علمه البیان ( سوره ی الرحمن آیه ی 3 – 4 ) انسان را بیافرید و به او گفتن آموخت . بنا بر این آیات مذکور خداوند امین را معلم انسانها و جهان هستی می داند و این خود نشانگر عظمت و شکوه مقام معلم در قاموس هستی است . 

دومین معلم، پیامبر اکرم(ص) است که خود فرمود: من معلم برانگیخته شده ام و ائمه اطهار و بزرگان دین نیز هر یک معلمانی برجسته و راهنمایانی بس شایسته بوده اند. در میان احادیث پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار(ع) روایات مربوط به ارزش و اعتبار علم و عالم و متعلم به قدری فراوان است که احصای تمامی آنها نزدیک به محال می نماید. 

در عظمت منزلت و مقام معلم همین کافی است که بزرگ ترین معلم جهان بشریت حضرت رسول خاتم(ص) به این ویژگی خود افتخار می کرد . آن حضرت چنان برای معلمان و مقام ارجمند آنان ارزش قائل بود که در دعاهایش می فرمود: «اللهم اغفر للمعلمین و اطل اعمارهم و بارک لهم فی کسبهم؛ (کشف الخطا، ج1، ص48) خداوندا! معلمان را بیامرز و عمر طولانی به آنان عطا فرما و کسب و کارشان را مبارک گردان!»
 قرآن در برخی از آیات به جایگاه معلّم اشاره کرده و از آن به بزرگی یاد می کند. جایی به طریق سؤال که می فرماید: قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون یعنی بگو: آیا کسانی که می دانند و کسانی که نمی دانند مساوی هستند؟! (هرگز) این آیه تعریفی است بر اینکه عالمان و جاهلان هرگز مساوی نیستند و اگر فلسفۀ مساوی نبودن عالمان و غیر عالمان را در قرآن جستجو کنیم قرآن می گوید: 

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرمایند: «تمامی جنبندگان روی زمین و ماهیان دریا و هر موجود زنده ای در فضا و همه اهل آسمان و زمین برای معلمی که نیکی به مردم بیاموزد طلب آمرزش می کند. دانشمند و دانشجو در پاداش با یکدیگر برابرند و در روز قیامت بدین سبب، بسان دو اسب مسابقه با یکدیگر به رقابت می پردازند. 

و بالاخره در مقام و جایگاه رفیع معلم همین بس که حضرت امیر المومنین علی (ع) می فرمایند : (( من علمنی حرفا فقد صیرنی عبدا )) کسی که به من یک حرف بیاموزد مرا بنده ی خود کرده است . سخنی زیبا از امام صادق علیه السلام ارزش و مقام معلم خوب را روشن می سازد. حضرت می فرماید: «تمامی جنبندگان روی زمین و ماهی های دریا و هر کوچک و بزرگ در زمین و آسمان خدا، برای آموزگار خوب طلب آمرزش می کنند».
 پیشوای سوم مکتب ما وقتی معلمی سوره حمد به فرزند دلبندش میآموزد به پاس احترام و قدردانی از معلم، هزار دینار و هزار حله به او می بخشد، دهان او را نیز پر از در می گرداند. وقتی برخی از کوته نظران بر او خرده می گیرند که چرا چنین کردی، می فرماید: «این پاداش (بی مقدار) کجا و ارزش واقعی تلاش و آموزش او کجا؟» 
 بی سبب نیست که معلم پیر انقلاب، امام راحل قدس سره، در شان معلم می فرماید: «مقام معلم مقام والایی است، مقامی بالا تر از مقام معلم نیست. مقام معظم رهبری نیز در این باره می فرمایند: «واژه معلم… جزو واژه های مقدس است. در جامعه ما، که اساس در تعلیم و تزکیه و تربیت قشرهای گوناگون است، معلم مقام ویژه ای دارد.
-
 البته این شرافتها و فضایل برای معلم، زمانی ارزشمند است که بتواند این موهبت الهی را در وجود خود محقق سازد و با تمام وجود در جهت کمال جامعه به تعلیم و تربیت بپردازد. شرافت و مرتبت معلم زمانی اهمیت دارد که بتواند شان خداوند و پیامبران را در وجود خود محقق سازد و پیوند انسان به هدف متعالی خلقت یعنی عبادت را برقرار سازد. لذا در این تعریف شهید مرتضی مطهری یکی از آن معلمان راستین است که اولاً با نگاه ترکیبی به همه معارف بشری نظر می کند و ثانیا تمامی تلاشهای علمی و عملی را مقدمه ای برای عبادت می داند و در این راه به مرحله سوم دینداری راه می یابد و با شهادت، عبادت عملی و علمی خود را کامل می سازد. -

شریفترین و پرمسئولیت‏ترین شغلها 
 این شغل شریفترین شغل ها و پرمسئولیت‏ ترین شغلهاست. شریفترین شغل هاست، برای اینکه شغل انسان‏ سازی است؛ همان شغلی است که تمام انبیا برای همین معنا آمدند. قرآن یک کتاب انسان‏ سازی است؛ و نازل شده است برای اینکه انسان درست کند. و این شغلی که معلمان دارند ، شغل آدم‏سازی است. اگر آدم  بسازیم، مملکت ما نجات پیدا می ‏کند. همیشه آدمها هستند که مقدرات کشورها را در دست می‏گیرند. اشخاصی که ملتها را می‏توانند نجات بدهند و کشور را می‏توانند آباد کنند و دنیا و آخرت ملت را می‏توانند تعمیر کنند فرهنگیها هستند. پس فرهنگ یک کارخانۀ آدم‏سازی است؛ چنانکه انبیا هم برای همین معنا آمدند آدم درست کنند. 

در جامعه انسانی، اساسی ترین کار، تعلیم و تربیت است و کسی که این رسالت را به دوش می کشد معلم است. معلمی به هر گونه تلاشی که برای هدایت، تکامل و آموزش انسان صورت می گیرد، اطلاق می شود. از همین روست که پیامبران، معلم بشر خوانده می شوند. دغدغه معلم همیشه این است که حیات بشر، بر مدار ارزش ها و کرامت انسانی بچرخد و شناخت خدا و مکتب و دین، همت اساسی آدمی باشد و هیچ بیگانه ای را مجال تجاوز به فرهنگ ارزشی دین و میهن فراهم نیاید.
- -
معلمی، شغل پیامبران
 «تعلیم» سرمشق همۀ انبیاست که از طرف خدای تبارک و تعالی به آنها مأموریت داده شده؛ مأموریت خدا به انبیا همین است که بیایند و آدم درست کنند. و آنهایی که به انبیا نزدیکترند آنها به مقام آدمیت نزدیکترند. آن وقت که ملائکه اشکال کردند که آدمی که مفسد در ارض هست چرا خلق فرمودی. جواب این بود که من می‏دانم چیزهایی که شما نمی‏دانید. دنبالش هم خداوند تعلیم همۀ «اسماء» را به آدم کرد و وقتی که عرضه داشت به ملائکه، آنها دیدند که نمی‏توانند اینطوری که آدم می‏تواند ادراک کند حقایق را، آنها نمی‏توانند. از اول این بود که «آدم» که آمد با تعلیم الهی آمد و معلم بشر بود. انبیا هم معلم بشر بودند. شغل معلمی یک شغل عمومی است برای انبیا گرفته، تا اولیا تا فلاسفه و امام، تا علما و تا فرهنگیان.پس شغل، شغل بسیار بزرگی است شغل آدم‏سازی. دیگر شغلها به این درجه نمی ‏رسند؛ برای اینکه آنها مربوط به جهات دیگر است. در عالم هیچ موجودی به پایۀ انسان نمی‏رسد؛ و هیچ شغلی به پایۀ انسان‏ سازی نمی ‏رسد. پس شغل بسیار بزرگ است، بسیار شریف است.
-

پیشرفت و بدبختی ملتها از مدرسه‏ 
 مسئولیت سنگینی بر دوش فرهنگیان است. هر چه شغل عظیم باشد، مسئولیت به همان مقدار بزرگ و عظیم است. مسئول تمام مقدراتی که برای یک کشوری پیش می‏آید، مسئول تمام انسانهایی که باید انسان بشوند، مسئول تمام جوان هایی که زیردست آنها باید تربیت بشوند. تربیت باید بشود انسان در مکتب فرهنگیان، معلم؛ و مقدرات هر مملکتی به دست همینهاست که از فرهنگ بیرون می‏آیند؛ و پیشرفت هر کشوری و عقب ‏ماندگی هر کشوری باز به دست معلمین است. معلم است که با ساختن خود، افراد را، کشور را پیش می ‏برد؛ . معلم است که انسانها را یا کارآمد و یا متعهد بار می ‏آورد، و یا سربار بار می‏ آورد و ناامید. همه این محصولات از کارخانه انسان سازی مدرسه‏ ها بلند می‏شود. همۀ سعادتها و همۀ شقاوتها ریشه اش از مدارس، و کلیدش دست معلمین بزرگوار است.
 -

از صفات ویژه یک استاد و معلم، مطالعه ،درس خواندن وعلم آموزی است و صفت دیگر نظم در رفتار و کردار؛ این دو صفت از ویژگی های این شغل شریف است. 
-
نتیجه گیری :

ازآیات و روایات به وضوح پیداست که علم وعلم آموزی ، از اهمیت فراوانی برخورداراست تا آنجا که علم را تضمین کننده ی سعادت انسان ها دانسته اند. چه بسا که تنها علما و دانشمندان از خداوند خوف و وحشت دارند. کلامی الهی را بهتر و خوبتر می فهمند و قدرت و عظمت خداوند را بهتر درک می کنند . 
 نکته دیگر که لازم به یادآوری است اینکه خداوند در بعضی از آیات اولین معلّم بشر معرفی شده است و همین طور اولین کسی که قرآن را به پیامبر (ص) آموخت .از این جهت احترام گذاشتن به معلّم و استاد، احترام به خداوند است و بالعکس بی حرمتی نسبت به شخصیت معلم بی احترامی به خداوند بلند مرتبه. اگر انتظار می رود معلمان جامعه شایسته باشند و به وظایف قرآنی خود عمل کنند . پس سزاوار است مورد احترام و تکریم از جانب متعلمین قرار گیرند و حرمت و شأن معلم حفظ شود . -

همیشه روزگار از بدو خلقت و حتی پیش از آن، تا خدا بوده و هست معلم بوده و هست و هر روز. روز معلم است، اما در انقلا ب عزیز ما، این روز، مصادف با سال روز شهادت شهید مرتضی مطهری است; همو که خلعت معلمی بر قامت رسایش برازنده بوده و علا وه بر برخورداری از «مداد العلما»» با نثار خون خویش مصداق «دما» الشهدا»» نیز گردید و از دو ویژگی علم و شهادت بهره مند شد. یاد او و تمامی معلمان راستین بشریت گرامی باد.

علی عظیمی - میگنا