سروش ایزد

جَزَاءً وِفَاقًا :این مجازاتى است موافق و متناسب اعمال آنها(26- نباء)

پیام آیه:خداوند متعال پاداش کار خیر را بیش از آنچه هست عنایت خواهد کرد.جزای چند برابر، تنها مخصوص عمل صالح است و کیفر بدی جز به همان میزان نخواهد بود؛ چرا که ذره ای ظلم به ساحت مقدس خداوند متعال راه ندارد.مصداق عملی:سبقت گرفتن وتلاش در انجام کارخیر.

​

إِنَّ هَٰؤُلَاءِ يُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَيَذَرُونَ وَرَاءَهُمْ يَوْمًا ثَقِيلًا

ﺑﻰ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺍﻳﻨﺎﻥ [ ﻛﻪ ﮔﻨﻬﻜﺎﺭ ﻭ ﻧﺎﺳﭙﺎﺱ ﺍﻧﺪ ] ﺩﻧﻴﺎﻯﺯﻭﺩﮔﺬﺭ ﺭﺍ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ [ ﻭ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺁﻥﻣﻰ  ﻛﻮﺷﻨﺪ ] ﻭ ﺭﻭﺯ ﻫﻮﻟﻨﺎﻙ ﻭ ﺳﺨﺘﻰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺭﻭ ﺩﺍﺭﻧﺪ،ﻭﺍﻣﻰ  ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ .(انسان،27)  

پیام آیه:دنیاگرایی وآخرت گریزی زمینه گناه پیشگی است.مصداق عملی:توجه به زودگذر بودن دنیا وسختی وسنگینی روز قیامت،از عواملی است که می تواند محبت انسان رابه دنیا کم کند.

یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ قُواْ أَنفُسَکمُ‌ْ وَ أَهْلِیکمُ‌ْ نَارًا ( تحریم،6)

ای مؤمنان! خود و خانواده خود را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌ها است حفظ کنید.پیام آیه:تاکید جدی بر لزوم حفظ خود وخانواده از آتش دارد ومنظور از آتش،آتش جهنم است که حقیقت گناه در دنیاست.

مصداق عملی:نگهداری خویشتن به ترک معاصی و عدم تسلیم در برابر شهوات سرکش است و نگهداری خانواده به تعلیم و تربیت و امر به معروف و نهی از منکر و فراهم ساختن محیطی پاک و خالی از هر گونه آلودگی، در فضای خانه و خانواده است.

وَلَقَد تَّرَكْنَاهَا آيَةً فَهَلْ مِن مُّدَّكِرٍ

ﻭ ﺑﻰ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺁﻥ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺭﺍ [ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ] ﻣﺎﻳﻪ ﭘﻨﺪ ﻭ ﻋﺒﺮﺕ ﺑﺎﻗﻰ ﮔﺬﺍﺷﺘﻴﻢ ، ﭘﺲ ﺁﻳﺎ ﭘﻨﺪ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﺍﻯ ﻫﺴﺖ ؟(​القمر،15)

پیام آیه:طول تاریخ برای ما نشانه است وباید به آیات الهی با دقت وبصیرت نگاه کرد.مصداق عملی:داشتن روحیه پند پذیری وحفظ آثار باستانی که یادآور عوامل پیشرفت یا سقوط ملت هاست لازم است.

یَأَ ایهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اجْتَنِبُواْ کَثِیرًا مِّنَ الظَّنّ‌ِ إِنَّ بَعْضَ الظَّنّ‌ِ إِثْمٌ وَ لَا تجََسَّسُواْ وَ لَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَ یحُِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ (12- حجرات)ای اهل ایمان! از بسیاری از گمان‌ها در حقّ مردم‌ بپرهیزید؛ زیرا برخی از گمان‌ها گناه است و در اموری که مردم پنهان ماندنش را خواهانند تفحص و پی‌جویی نکنید و از یکدیگر غیبت ننمایید. آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده‌اش را بخورد؟ بی‌تردید از این کار نفرت دارید و از خدا پروا کنید که خدا بسیار توبه‌پذیر و مهربان است.

پیام آیه:پرهیزاز بدگمانی،تجسس و غیبت.مصداق عملی:هر گاه گمان بدی نسبت به مسلمانی در ذهن شمامنظور از «الظَّنِّ» اولی، گمان‌های بد است که چون نسبت به گمان‌های خوب در میان مردم بیشتر است لذا از آن تعبیر به کثیر شده و گر نه حسن ظن یا همان گمان خیر، نه تنها ممنوع نیست بلکه به آن توصیه هم شده است.

​

جَزَاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلىَ اللَّهِ إِنَّهُ لَا یحُِبُّ الظَّالِمِینَ(40- شوری)

پاداش بدى کار بدی است مانند همان؛ ولى هر كه بگذرد و [میان خود و طرف مقابلش را] اصلاح نماید؛ پاداشش بر عهده خداست؛ یقیناً خدا ستمكاران را دوست ندارد.

پیام آیه:تلافی کار بد؛ کار بدی مثل همان کار است.مصداق عملی:همانگونه که در متن آیه ملاحظه می شود خداوند متعال آن کاری که برای تلافی صورت می گیرد با اینکه مجوز آن را هم صادر کرده است اما آن را «سیئة؛ کاری بد و ناپسند» می نامد که سوال برانگیز است.در پاسخ به این سوال گفته اند: از این رو هر دو عمل را سیئه و بد خوانده چون با هر كس چنین رفتار شود ناراحتش مى‏كند، ظالم با آن کار مظلوم را ناراحت کرد و مظلوم هم با انتقام و تکرار آن کار ظالم را رنجاند، پس در آیه شریفه حقیقت معناى كلمه رعایت شده است.پس نتیجه میگیریم که کار بد  را با کار بد تلافی نکنیم.

فَإِذَا مَسَّ الْانسَانَ ضُرٌّ دَعَانَا ثمُ‏َّ إِذَا خَوَّلْنَهُ نِعْمَةً مِّنَّا قَالَ إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلىَ‏ عِلْمِ بَلْ هِىَ فِتْنَةٌ وَ لَاكِنَّ أَكْثرََهُمْ لَا یَعْلَمُونَ(49- زمر)

وقتى انسان گرفتار زیان مى ‏شود، ما را مى‏ خواند و هنگامى كه ما از جانب خود نعمتى به او مى‏ دهیم [به جای شکر گزاری] مى‏ گوید: این با تلاش و درایت خودم به دست آمده است؛ در حالی که آن نعمت وسیله ای برای امتحان او بود و بیشتر مردم از واقعیت بی خبرند.

پیام آیه:ناشکری انسان ها در برابر نعمت های الهی

مصداق عملی: انسان باید تمام داشته های خود را نعمت الهی دانسته و شکرگزار او باشد و نیز بداند که داده های خدا جنبه آزمون و امتحان هم دارد که اگر با مصرف درست آنها در مواردی که رضای الهی در آن است شکر آن را بجا آورد علاوه بر حل مشکل دنیائیش، بهشت خود را هم آباد کرده است و اگر به محض دریافت نعمت، دهنده آن را فراموش کرد و در مسیر کفر و ناسپاسی قدم گذاشت؛ همان نعمت تبدیل به نقمت شده و جهنم او را شعله ور می کند.

وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَن لَّوْ يَشَاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ

ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﮔﻮﻳﻨﺪ : ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺧﺪﺍ ﺭﻭﺯﻯ ﺷﻤﺎ ﻛﺮﺩﻩ ، ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻛﻨﻴﺪ ، ﻛﺎﻓﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎﻥ ﮔﻮﻳﻨﺪ : ﺁﻳﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺍﻃﻌﺎم ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺧﺪﺍ ﻣﻰ  ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻃﻌﺎم ﻣﻰ  ﻛﺮﺩ ؟ [ ﭘﺲ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﺭﺍ ﺧﺪﺍ ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺍﺳﺖ ]ﻭﻟﻰ ﺷﻤﺎ [ ﺍﻯ ﻛﻔﺮﭘﻴﺸﮕﺎﻥ ! ] ﺟﺰ ﺩﺭ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﺁﺷﻜﺎﺭﻯ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ .(یس،47)  

پیام آیه :افرادی که بینش صحیح ندارند یا می خواهند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند،تمام انحرافات و عملکرد زشت خود را به گردن دیگران می اندازند.مصداق عملی:انفاق نشانه ایمان است و توجه به آنچه که داریم رزق الهی است نه ملک ما بخشش را آسان می کند.

يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا«احزاب آیه 32»

هنگام سخن گفتن‏ صداى خود را نازك نكنید كه بیمار دلان در شما طمع خواهند كرد؛ بنابراین درست سخن بگویید.

پیام آیه:گفتگوی با نامحرم یا جایی که نامحرم بیمار دل، صدای آنها را می شنود به شکل جدی و معمولی سخن بگویند و از طنازی و نازک کردن صدا جدا بپرهیزند.مصداق عملی:رعایت عفاف است که باید در مجالس میهمانی، برخوردهای کاری و اداری، کوچه و بازار و … به شدت و دقت رعایت شود که غفلت از این توصیه قرآنی جز به سود شیطان صفتان نخواهد بود.

وَ إِن جَاهَدَاكَ عَلىَ أَن تُشْرِكَ بىِ مَا لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَ صَاحِبْهُمَا فىِ الدُّنْیَا مَعْرُوفًا (15- لقمان)

و اگر پدر و مادر تلاش كردند تو چیزى را شریك من قرار دهى كه از آن آگاهى ندارى، از آنان اطاعت مكن‏ ولی در دنیا رفتار شایسته ای با آنها داشته باش.پیام آیه:حد ومرز احترام به پدر و مادر.

مصداق عملی:
1. اطاعت از پدر و مادر تا جایی رواست که نافرمانی خدا نشود. پس اگر پدر یا مادری انسان را امر به ترک واجب یا انجام معصیتی کردند انسان حق ندارد و نباید به حرف آنها گوش دهد.
2. احترام به پدر و مادر زمان و مکان نمی شناسد. بر همه لازم و واجب است که در همه حال آنها را تکریم کند و احترام بگذارد حتی در آن لحظه ای که آنها او را به ترک واجب یا انجام معصیتی امر کرده اند و سر باز می زند هم نباید کم ترین بی احترامی نسبت به آنها کند.

« وَمَآ اءُوتِيتُم مِّن شَىْءٍ فَمَتَعُ الْحَيَوةِ الدُّنْيَا وَ زِينَتُهَا وَمَا عِندَ اللّهِ خَيْرٌ وَاءَبْقَىَّ اءَفَلاَ تَعْقِلُونَ » «قصص،60»

ترجمه :

وآنچه به شما داده شده ، بهره ى زندگى دنيا و زينت آن است (كه فانى و زودگذر است )، در حالى كه آنچه نزدخداست ، بهتر و پايدارتر است . پس آيا نمى انديشيد؟

پیام آیه :نعمت های دنیا محدود هستند،هر كس باقى را فداى فانى ، و بهره ى ناب را با لذّات آميخته با مشكلات عوض كند، در حقيقت عاقل نيست.اگر بخاطر پذيرش ايمان ، دنيا را از دست بدهيد، به نعمت هاى بى منتها وبى زوال دست خواهيد يافت .مصداق عملی:عدم دلبستگی و وابستگی شدیدبه دنیا و نعمت های زودگذر آن

​

مَن تَابَ وَ ءَامَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُوْلَئکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیَِّاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَ کاَنَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا(70- فرقان) 

آنان که توبه کنند و ایمان آورند و کار شایسته انجام دهند، که خدا بدی‌هایشان را به خوبی‌ها تبدیل می‌کند و خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.پیام آیه :راه تبدیل سیئات به حسنات.مصداق عملی: شخص گناهکار با توبه و طلب مغفرت و با ایمان و عمل و بازنگری درعقیده و عمل و راه جبران و صلاح پیش گرفتن خداوند گناهانش را تبدیل به حسنات خواهد کرد.

ادْفَعْ بِالَّتىِ هِىَ أَحْسَنُ (96- مومنون)

به بهترین شیوه بدی را از خودت دور کن.

پیام آیه:روش برخورد با بدی ها.مصداق عملی:بدی های دشمنان را به نیکی پاسخ بدهیم که این کار باعث بیداری وجدان و تغییر عملکرد طرف مقابل می شودچه بسادشمنان سرسخت، دوستان گرم و صمیمى شوند.

​

لَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ كِتَابًا فِيهِ ذِكْرُكُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ

ﺑﻰ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﻛﺘﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﺷﻤﺎ ﻧﺎﺯﻝ ﻛﺮﺩﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻪ [ ﺷﺮﻑ ،ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭﻯ ، ﺭﺷﺪ ﻭ ﺳﻌﺎﺩﺕ ]ﺷﻤﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ؛ ﺁﻳﺎ ﻧﻤﻰ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪ .( انبیا،10) 

پیام آیه:هرکس میل دارد نامش در تاریخ به خوبی و کرامت بماند،در قرآن بیندیشد و آن را در زندگی به کار ببرد.مصداق عملی:تا حد امکان از خواندن قرآن غفلت نورزیم وقرائت مستمر و روزانه کلام خدا را فراموش نکنیم.

إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّلِحَاتِ سَیَجْعَلُ لهَُمُ الرَّحْمَانُ وُدًّا(سوره مریم،96)

بی تردید کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام می‌دهند، [خدای] رحمان به زودی برای آنان محبتی [در دل‌ها] قرار خواهد داد.

پیام آیه:هرکس اهل ایمان وانجام عمل صالح باشد خداوند محبت او را در دل های دیگران انداخته و او بدون اینکه قدمی در این جهت برداشته باشد محبوب دیگران می شود.

مصداق عملی:شامل کارهای پسندیده اعم از فرایض و نوافل واذکار وادعیه و… می باشد که بر اساس اخلاص و برای خدا انجام می شود.

​

إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکمُ‏ وَ إِنْ أَسَأْتمُ‏ (7- اسراء)
اگر نیکى کنید، به خود نیکى کرده‏ اید و اگر بدى هم کنید، باز به خود بد کرده‏ اید.

پیام آیه:ثمره بدیها و خوبی ها، فقط و فقط دامنگیر خودمان می شود.مصداق عملی: در زندگی دقت لازم را بر رفتار واعمالمان داشته باشیم و سنجیده رفتار کنیم.

​

يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ الله ثُمَّ يُنكِرُونَهَا وَاءَكْثَرُهُمُ الْكَفِرُونَ

(آنها) نعمت خداوند را مى شناسند، سپس آنرا انكار مى كنند وبيشتر آنان كافر و ناسپاسند.«نحل،83»

پیام آیه: علم و شناخت كافى نيست ،بلکه پذيرش و عمل لازم است .مصداق عملی:پس شناخت هر امری وکسب علم ویقین در آن زمینه به آن عمل کنیم نه آنکه خود را گمراه کنیم.

إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیرُِّ مَا بِقَوْمٍ حَتىَ‏ یُغَیرُِّواْ مَا بِأَنفُسِهِم‏(11- رعد) خداوند اوضاع هیچ ملتى را تغییر نمى‏دهد، مگر آنكه در خود دگرگونى ایجاد كنند.
پیام آیه:تغییر سرنوشت در گرو خواست و حرکت خود ملت هاست.مصداق عملی:مقدرات ماقبل از هر چیز و هر كس در دست خود ما است و هر گونه تغییر و دگرگونى در خوشبختى و بدبختى اقوام در درجه اول به خود آنها برمی گردد پس باید برای پیشرفت در زندگی واجتماع خود ما اراده کنیم وتغییرات را ایجاد کنیم.

​

وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِّنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَٰلِكَ ذِكْرَىٰ لِلذَّاكِرِينَ

ﻭ ﻧﻤﺎﺯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭ ﻃﺮﻑ ﺭﻭﺯ ﻭ ﺳﺎﻋﺎﺕ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﺐ ﺑﺮﭘﺎ ﺩﺍﺭ ،ﻛﻪ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﻧﻴﻜﻰ ﻫﺎ ، ﺑﺪﻯ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻰ  ﺑﺮﻧﺪ ، ﺍﻳﻦ ﺑﺮﺍﻯﻳﺎﺩﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺗﺬﻛﺮ ﻭ ﻳﺎﺩ ﺁﻭﺭﻯ ﺍﺳﺖ .(هود،114)

 پیام آیه : تأثیر اعمال نیک در از میان بردن آثار سوء اعمال بد را بیان می‌کند.مصداق عملی:نماز خواندن از جمله کارهای نیکی است که آثار گناه را از دل وجان می شوید

بَلْ كَذَّبُواْ بِمَا لَمْ يُحِيطُواْ بِعِلْمِهِ وَلَمَّا يَاءْتِهِمْ تَاءْوِيلُهُ كَذَلِكَ كَذَّب َالَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَقِبَةُ الظَّلِمِينَ(یونس،39)

بلكه (حقّ آن است كه ) چيزى را كه به شناخت آن احاطه نداشتند دروغ پنداشتند، در حالى كه سرانجام و حقيقت و باطن آن هنوز بر ايشان روشن نشده است . كسانى كه پيش ‍ از آنان بودند نيز همين گونه تكذيب كردند. پس بنگر كه سرانجام ستمگران چگونه است 

پیام آیه :تا علم نداریم حرفی را رد نکنیم-مصداق عملی:به خاطر ندانستن چیزی را رد نکنیم و دانستنِ كلّى و اجمالى كم اثر است . پس با بالا بردن اطلاعات واحاطه علمی بر موضوعات می توانیم در مورد موضوعی اظهار نظر کنیم

​

جز دهم:

وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَٰئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ

ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺩﻭﺳﺖ ﻭ ﻳﺎﺭ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ ؛ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻯ ﻧﻴﻚ ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﻰ  ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻯﺯﺷﺖ ﻭ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎﺯﻣﻰ  ﺩﺍﺭﻧﺪ ، ﻭ ﻧﻤﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻰ  ﻛﻨﻨﺪ ، ﻭﺯﻛﺎﺕ ﻣﻰ  ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ، ﻭ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﻭ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺵ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ؛ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﺧﺪﺍ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺭﺣﻤﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰ  ﺩﻫﺪ ؛ ﺯﻳﺮﺍﺧﺪﺍ ﺗﻮﺍﻧﺎﻯ ﺷﻜﺴﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻭ ﺣﻜﻴﻢ ﺍﺳﺖ .(توبه،71)  

  ویژگی های مؤمنان -مصداق عملی برای مومن واقعی بودن

1 -مردم را به نیکی ها دعوت کردن(امر به معروف)

2 -مردم را از بدی ها باز داشتن(نهی ازمنکر)

3 -اهل نماز و یاد خدا بودن است.

واَلَّذِینَ عَمِلُواْ السَّیَِّاتِ ثُمَّ تَابُواْ مِن بَعْدِهَا وَ ءَامَنُواْ إِنَّ رَبَّکَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِیمٌ. 

کسانی که گناه کردند اما بعد پشیمان شده و به واقع توبه کنند و ایمان بیاورند، یعنی از عقاید گذشته خود که ریشه گناهانشان بوده دست شسته و باورهای خود را بر اساس اسلام قرار دهند؛ خداوندی که بسیار آمرزنده و رحیم است از گناهانشان در گذشته و سعادت دنیا و آخرت آن‌ها را تضمین می‌کند.«اعراف،153»

توبه گناهکاران-هر چند توبه و بازگشت به آغوش مهر پروردگار برای همه ممکن است اما نباید پنداشت که هر بازگشتی با یک استغفاری که به زبان جاری می‌شود محقق می‌گردد. توبه شرایطی دارد که پشیمانی قلبی و جبران کاستی‌های گذشته از شرایط آن است.

وَ لَا تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ«از حقوق مردم چیزى كم نگذارید» (85- اعراف)

کار شکنی نکردن درکار. هر چند این فراز در بین احکام خرید و فروش و دقت در ترازو و پیمانه است؛ اما پیام آن منحصر در تجارت نشده و تمام روابط اجتماعی و حتی بین الملل را زیر گستره خود می گیرد. بنا بر دستور این آیه هر کس در هر پست و مقام و وظیفه و شغلی که قرار دارد حق ندارد ذره ای از ادای حقوق افرادی که با او طرف حساب هستند بکاهد و در عمل کم بگذارد. استادی که دانشجو دارد؛ کارمندی که ارباب رجوع دارد؛ مغازه داری که مشتری دارد؛ مدیری که کارمند دارد؛ همه و همه باید نسبت به دیگرانی که حقی بر عهده ما دارند نهایت دقت را به خرج دهیم تا مبادا ذره ای از حق آنها شود.

​

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِن تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ :ﺍﻯ ﺍﻫﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ ! ﺍﺯ ﺍﺣﻜﺎم ﻭ ﻣﻌﺎﺭﻓﻰ [ ﻛﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺍﺳﻠﺎم ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻯ ﻣﻰ  ﻛﻨﺪ ﻭ ﺧﺪﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁﺳﺎﻥﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﻧﻬﻰ ﻭ ﺍﻣﺮﻯ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺪﺍﺭﺩ ]ﻣﭙﺮﺳﻴﺪ ؛ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻤﺎﺁﺷﻜﺎﺭ ﺷﻮﺩ ، ﻏﻤﮕﻴﻨﺘﺎﻥ ﻛﻨﺪ .»«101مائده»

سؤالات بيجا- خداوند در آيه 101 سوره مائده خطاب به مؤمنان می فرماید از چیزهایی نپرسید که اگر برای شما آشکار شود،غمگینتان کند.
لازم به ذكر است كه گرچه سؤال , كليد فهم حقايق است ,اما اين مورد هم مانند مسائل ديگر ,استثنايي دارد كه به چند نمونه اشاره مي كنيم:

الف- بيشتر مردم اگر ازعمق بيماري خود اطلاع داشته باشند, به وحشت مي افتند. لذا گاهي پزشك صلاح مي داند كه بيماري شخص را به اطرافيانش بگويد و بهتر است خود بيمار سعي در فهميدن بيماري خود نداشته باشد.

ب‌- در روايت آمده است كه در هر مورد كه خداوند سكوت كرده است, پرسش نكنيد كه حكمتي در آن است.

ج‌- در روايتي از امام رضا (ع) درباره داستان گاو بني اسرائيل و سؤالات پي درپي قوم يهود از حضرت موسي (ع) در رابطه با مشخصات گاوي كه مأمور ذبح آن بودند, آمده است كه اگرقوم يهود در همان آغاز يك ماده گاو انتخاب كرده و سر مي بريدند كافي بود, اما آنان سخت گيري كردند و خداوند هم بر آنان سخت گرفت.

وَمَن يَكْفُرْ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ

 ﻭ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺩﺭ ﺍﻳﻤﺎﻥ [ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﻭ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﻭﻗﻴﺎﻣﺖ ] ﻛﻔﺮ ﻭﺭﺯﺩ ، ﻗﻄﻌﺎ ﻋﻤﻠﺶ ﺗﺒﺎﻩ ﺷﺪﻩ ﻭﻓﻘﻂ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺁﺧﺮﺕ ﺍﺯ ﺯﻳﺎﻧﻜﺎﺭﺍﻥ ﺍﺳﺖ .(مائده آیه5)  

«كفر به ایمان» یعنی آدمى به آنچه كه مى ‏داند حق است عمل نكند؛ مانند اینكه می داند اسلام حق است ولی مشركین را دوست بدارد و با آنان اختلاط کند و نیز مانند کسی که می داند نماز و روزه و زكات و حج، جزء دین و از ارکان آنند ولی با این حال آنها را ترک کرده و به آنها عمل نکند.

​

وَقَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ أَنْ إِذَا سَمِعْتُمْ آيَاتِ اللَّهِ يُكْفَرُ بِهَا وَيُسْتَهْزَأُ بِهَا فَلَا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّىٰ يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذًا مِّثْلُهُمْ إِنَّ اللَّهَ جَامِعُ الْمُنَافِقِينَ وَالْكَافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعًا
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪﺍ [ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ] ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺎﺯﻝ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺁﻳﺎﺕ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻧﻜﺎﺭ ﻭ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰ  ﺩﻫﻨﺪ ، ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻨﺸﻴﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺳﺨﻨﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭﺁﻳﻨﺪ، [ ﺍﮔﺮ ﺑﻨﺸﻴﻨﻴﺪ ]ﺷﻤﺎ ﻫﻢ [ ﺩﺭ ﺑﻪ ﺩﻭﺵ ﻛﺸﻴﺪﻥ ﺑﺎﺭ ﮔﻨﺎﻩﺍﻧﻜﺎﺭ ﻭ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍ ] ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺑﻮﺩ ؛ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﺧﺪﺍ ﻫﻤﻪﻣﻨﺎﻓﻘﺎﻥ ﻭ ﻛﺎﻓﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭﺯﺥ ﮔﺮﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩ .(140)  
در مورد شركت در مجلس گناه نكات زير از اين آيه استفاده مي شود:
الف) شركت در جلسه گناه به منزله شركت در گناه است ,اگرچه كه ساكت باشيم.
ب) اگر نهي از منكر به صورت مثبت امكان پذير نباشد ,لااقل به صورت همراهي نكردن انجام ميگيرد.
ج) كسانيكه با سكوت و شركت درجلسات گناه عملا گناهكاران را تشويق مي كنند مجازاتي همانند مرتكبين گناه دارند.
د) نشست و برخاست با كافران در صورتيكه نسبت به آيات الهي توهين نكنند و خطرديگري نداشته باشند ، مانعي ندارد. 

كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ
ﻫﺮ ﻛﺴﻰ ﻣﺮﮒ ﺭﺍ ﻣﻰ ﭼﺸﺪ ؛ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺭﻭﺯ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻫﺎﻳﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ . ﭘﺲ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﺗﺶ ﺩﻭﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺩﺭﺁﻭﺭﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻛﺎﻣﻴﺎﺏ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ؛ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺍﻳﻦ ﺩﻧﻴﺎ ﺟﺰ ﻛﺎﻟﺎﻯ ﻓﺮﻳﺒﻨﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ .(آل عمران،185)
از نظر قرآن کسی سعادتمند است و عاقبت به خیر که بتواند خود را از جاذبه های گناه و معصیت که حقیقتی جز آتش ندارند رهانده و قدم در بهشت گذارد.
«زحزح» در اصل به معنى این است که انسان خود را از تحت تاثیر جاذبه و کشش چیزى به تدریج، خارج و دور سازد و«فاز» در اصل به معنى نجات از هلاکت و رسیدن به محبوب است.(11) بر این اساس آیه مورد بحث می گوید: کسانى که از تحت تاثیر جاذبه آتش دوزخ، دور شوند و داخل در بهشت گردند، نجات یافته و محبوب و مطلوب خود را پیدا کرده‏اند.
سه نکته:
1. جاذبه عجیبی که در هوس‏هاى زودگذر، لذات جنسى نامشروع، مقامها و ثروت‏هاى غیر مباح وجود دارد همان جذبه آتش دوزخ است که هر انسانی را به سوی خود می کشاند.
2. اگر مردم نکوشند و خود را از تحت جاذبه این عوامل فریبنده، دور ندارند، تدریجا به سوى آن جذب خواهند شد.
3. آنها که با تربیت و تمرین و آموزش و پرورش الهی، خود را به تدریج، کنترل مى ‏نمایند و به مقام نفس مطمئنه (روح آرام شده) مى ‏رسند نجات یافتگان واقعى محسوب مى‏شوند و احساس امنیت و آرامش مى‏کنند.

لن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُوا مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ


ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ [ ﺣﻘﻴﻘﺖ ] ﻧﻴﻜﻰ [ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻛﺎﻣﻞ ] ﻧﻤﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻛﻨﻴﺪ ؛ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻣﻰ ﻛﻨﻴﺪ [ ﺧﻮﺏ ﻳﺎ ﺑﺪ ، ﻛﻢ ﻳﺎ ﺯﻳﺎﺩ ، ﺑﻪ ﺍﺧﻠﺎﺹ ﻳﺎ ﺭﻳﺎ ]ﻳﻘﻴﻨﺎ ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺩﺍﻧﺎﺳﺖ .(آل عمران،92)

مصداق عملی:یگانه راه رسیدن به مقام نیکوکاران انفاق خالصانه از امور مورد علاقه است.

وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺮ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﻗﺒﻠﻪ ﺍﻯ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪﺍ ﮔﺮﺩﺍﻧﻨﺪﻩ ﺭﻭﻯ ﺁﻥ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻗﺒﻠﻪ ﺍﺳﺖ ؛ ﭘﺲ [ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻗﺒﻠﻪ ، ﻧﺰﺍﻉ ﻭ ﻛﺸﻤﻜﺶ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺑﺤﺚ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ] ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻧﻴﻜﻰ ﻫﺎ ﻭ ﻛﺎﺭﻫﺎﻯ ﺧﻴﺮ ﭘﻴﺸﻰ ﺟﻮﻳﻴﺪ . ﺧﺪﺍ ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ [ ﺑﻪ ﺻﺤﺮﺍﻯ ﻣﺤﺸﺮ ]ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩ ؛ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺧﺪﺍ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻛﺎﺭﻯ ﺗﻮﺍﻧﺎﺳﺖ .(بقره،148)

توصیه قرآن کریم در انجام امور خیر و عمل صالح، ابتدا حرکت است و بعد سرعت است و سپس سبقت. 

حرکت ، همان عمل کردن به کارهای خیر است که تمام عبادت‌های مستحب و واجب را در بر می‌گیرد و متصف شدن به فضایل اخلاقی را شامل می‌شود.

سرعت در این امور هم به این است که هرگاه زمینه انجام آن فراهم شد، بدون فوت وقت آن کار عملی شود. امام باقر علیه‌السلام مرتب سفارش می‌کردند: «إِذَا هَمَمْتَ بِخَیْرٍ فَبَادِرْ فَإِنَّکَ لَا تَدْرِی مَا یَحْدُثُ» هنگامی که تصمیم به کار خیری گرفتی فوراً آن را انجام بده و آن را به بعد موکول نکن؛ چون نمی‌دانی بعد چه می‌شود.

سبقت که به معنای پیشی گرفتن است به دو صورت واقع می‌شود یکی در اصل انجام است که فرد از دیگرانی که آن‌ها نیز داوطلب آن کار خیر هستند پیشی گرفته و مثلاً زودتر از آن‌ها دست به جیب شده و مشکل نیازمندی را به میزان توان خودش برطرف می‌سازد. دیگری سبقت در کمیت آن کار خیر است؛ به این شکل که فرد از دیگرانی که آن‌ها هم عامل به کار خیر یا دارای فضیلت اخلاقی‌اند گوی سبقت را ربوده و از آن‌ها متواضع‌تر، صبورتر و مانند آن است.

قرآن کریم چنین مؤمنانی را به مقام قرب الهی بشارت می‌دهد و می‌فرماید: «السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ*أُوْلَئکَ الْمُقَرَّبُونَ»

وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ
ﺍﺯ ﺻﺒﺮ ﻭ ﻧﻤﺎﺯ [ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻠﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻭ ﭘﺎﻙ ﻣﺎﻧﺪﻥ ﺍﺯ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﻫﺎ ﻭ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺭﺣﻤﺖ ﺣﻖ ] ﻛﻤﻚ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﺪ ﻭ ﺑﻰ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺟﺰ ﺑﺮ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺣﻖ ﻗﻠﺒﻰ ﻓﺮﻭﺗﻦ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﻭ ﮔﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ .(45)بقره

ویرایشاستعانت یعنى کمک خواستن و این وقتى است كه انسان به تنهایى نتواند مشکلی را كه پیش آمده بر وفق مصلحت خود برطرف سازد. خداوند متعال فرمود: اِسْتَعِینُواْ بِالصَّبرِْ وَ الصَّلَوةِ؛ در سختی ها و مشکلات خود از صبر و نماز كمك بگیرید که این دو، بهترین وسیله براى پیروزیند؛ چون صبر در هر بلا و حادثه عظیمى آن را كوچك و ناچیز ساخته و نماز هم كه توجه به خدا و پناه بردن به اوست، روح ایمان را زنده مى‏سازد و به آدمى مى‏فهماند كه به جایى تكیه زده كه ویران شدنی و از هم گسستنى نیست.

در برخی روایات، روزه به عنوان مصداقی برای صبر معرفی شده است که افراد می توانند برای پیروزی بر مشکلات خود از آن کمک بگیرند.