تمایل به اسطوره سازی و افسانه پردازی

تمایل بشر به افسانه پردازی و اسطوره سازی، از دیگر عوامل ایجاد و گسترش تحریف در تاریخ و فرهنگ عاشورا است. شاید شهید مطهری رحمه الله، نخستین کسی باشد که این عامل را به عنوان یکی از عوامل محوری تحریف برشمرده است. ایشان می‌گوید: «در بشر یک حس قهرمان پرستی هست که در اثر آن، درباره قهرمان‌های ملی و قهرمان‌های دینی افسانه می‌سازند… قسمتی از تحریفاتی که در حادثه کربلا صورت گرفته، معلول حس اسطوره سازی است.

اروپایی‌ها می‌گویند در تاریخ مشرق زمین، مبالغه‌ها و اغراق‌ها زیاد است و راست هم می‌گویند». [۱] شهید مطهری ابتدا به افسانه سازی‌هایی در مورد بوعلی سینا و شیخ بهایی اشاره می‌کند که بوعلی صدای چکش مسگرهای کاشان را از اصفهان می‌شنیده است. [۲] هم چنین داستان هرات و وجود ۲۱ هزار احمد یک چشم کله پز را در آن مثال می‌آورد. [۳]

افسانه مجروح شدن پر جبرئیل در جنگ خیبر بر اثر اصابت ضربت شمشیر علی علیه السلام و دو نیم شدن کامل «مرحب خیبری» و نفهمیدن خودش، [۴] رساندن تعداد لشکریان کوفه به ششصد هزار سوار و یک میلیون و ششصد هزار نفر پیاده [۵]، ۷۲ ساعت بودن روز عاشورا [۶]، رساندن عدد کشته شده‌های به دست امام حسین علیه السلام را به سیصد هزار نفر و تعداد کشته‌ها به دست حضرت ابوالفضل را به بیست و پنج هزار نفر و نیز کشته شدگان به دست بقیه یاران به ۲۵ هزار نفر [۷] و داستان حضور هاشم مرقال که در جنگ صفین به شهادت رسید در جریان کربلا، [۸] از نمونه‌های اسطوره سازی و افسانه پردازی هستند. این‌ها همه از حس اغراق، مبالغه گویی و شخصیت سازی در خصوص بزرگان سرچشمه می‌گیرد، به گمان این که با این کار، چیزی بر عظمت آن شخصیت می افزایند.

شهید مطهری با دردمندی می‌گوید: «این حس اسطوره سازی خیلی کارها کرده است. ما نباید یک سند مقدس را در اختیار افسانه سازها قرار دهیم…. ما وظیفه داریم حال برای هرات هرکس هرچه می‌خواهد بگوید [، ولی ]آیا صحیح است در تاریخ حادثه عاشورا، حادثه ای که ما دستور داریم هر سال آن را به صورت یک مکتب زنده بداریم، این همه افسانه وارد شود؟ » [9]

پی نوشت ها:

[۱]: حماسه حسینی، ج ۱، ص ۴۱.

[۲]: حماسه حسینی، ج ۱، ص ۴۴.

[۳]: حماسه حسینی، ج ۱، ص ۴۲.

[۴]: حماسه حسینی، ج ۱، ص ۴۵.

[۵]: حماسه حسینی، ج ۳، ص ۲۸۱.

[۶]: اسرار الشهادات، فاضل دربندی، ج ۳، ص ۴۳.

[۷]: اسرار الشهادات، فاضل دربندی، ج ۳، ص ۴۰.

[۸]: محرق القلوب، ملا مهدی نراقی، چ سنگی، صص ۱۰۱ ۱۰۲.

[9]: حماسه حسینی، ج ۱، ص ۴۶.

منبع:بنیادها و آسیب های عزاداری امام حسین علیه السلام - علی آقاجانی- صفحه ۹۳