بسياري از افراد تا زماني كه بيماري سراغ شان نيامده مراقب وضعيت بدن و سلامت خود نيستند. شايد مصرف بي رويه انواع و اقسام فست فودها، استعمال دخانيات و عدم تحرك نمونه بسيار خوبي از همين بي توجهي افراد نسبت به بدن است. با اين وجود، مي توان با انجام مجموعه اي از كارها جلوي ابتلا به خيلي از بيماري ها را گرفت. براي مثال كبد چرب يكي از بيماري هايي است كه مي توان تا حد زيادي از آن پيشگيري كرد. كبد چرب بيماري شايعي است و با شهرنشيني و زندگي ماشيني روز به روز هم بر تعداد مبتلايان اضافه مي شود. دكتر فاطمه نجات بخش، متخصص طب سنتي ايراني و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران اين بيماري را از نگاه طب سنتي بررسي مي كند.

نگاه طب كلاسيك به كبد چرب با نگاه طب سنتي به اين بيماري متفاوت است. كبد چرب از نظر طب كلاسيك زماني اتفاق مي افتد كه افزايش و تجمع چربي در بافت كبد وجود داشته باشد و گاهي همين مسئله مي تواند باعث به وجود آمدن بدخيمي در كبد (سرطان) يا سيروز كبدي شود اما از نظر طب سنتي هر عاملي كه باعث ايجاد سوءهضم شود كبد چرب ايجاد مي كند. معده هضم غذا را برعهده دارد و مواد غذايي از معده به كبد مي روند، در نتيجه هر عاملي كه در معده ايجاد سوء هضم كند مي تواند در كبد انسداد هاي ريز ايجاد كند و در نهايت اين انسدادهاي ريز، كبد چرب را به وجود مي آورند. بنابراين محصول هضم معده كه وارد كبد مي شود بايد از كيفيت مناسب برخوردار باشد.

چه علائمي دارد؟

افراد در هر سني مي توانند به كبد چرب مبتلا شوند؛ حتي كودكاني كه تحرك ندارند و پرخوري مي كنند نيز به كبد چرب مبتلا مي شوند. كبد چرب در افرادي كه اضافه وزن دارند بيشتر ديده مي شود. مبتلايان به كبد چرب، بدن سست و لختي دارند و معمولاً پوست شان سفيد است. اين گروه بعد از خوردن غذاي چرب و سنگين احساس درد و سنگيني در قسمت راست و بالاي شكم مي كنند، ضمن اينكه حس كرختي و سنگيني در كل بدن هم احساس مي شود. پوست مبتلايان به كبد چرب شادابي و طراوت ندارد و معمولاً نوعي بدرنگي در پوست ايجاد مي شود. سرد بودن بدن يكي ديگر از علائم ابتلا به كبد چرب است، طوري كه اين افراد از گرمايي بودن شكايت دارند ولي در واقع با لمس بدن، سردي بدن كاملاً احساس مي شود.

بيش از حد آب ننوشيد

اگرچه نوشيدن آب براي بدن ضروري است ولي نوشيدن آب هم مثل غذا خوردن، اصول خاص خودش را دارد.

نوشيدن آب و مايعات نبايد قبل از غذا يا در بين آن باشد. نوشيدن آب و مايعات را بايد به يك ساعت قبل از غذا و دو ساعت بعد از غذا موكول كرد.

مايعات، به ويژه آب هر چه سردتر باشند، آسيب بيشتري براي بدن به همراه دارند، در نتيجه دماي مايعات بايد متعادل باشد. نوشيدن آب صبح ها به صورت ناشتا، اواسط خواب و پس از بيداري ناگهاني، بعد از استحمام، بعد از رابطه جنسي و بعد از ورزش مضر است. نوشيدن آب بايد به اندازه نياز و در حد رفع تشنگي باشد. خود تشنگي مي تواند به بدن آسيب وارد كند؛ بنابراين توصيه مي شود افراد از نوشيدن بيش از اندازه آب يا تشنه ماندن خودداري كنند.

اگر غذا را نجويد ضرر مي كنيد

عوامل زيادي در سوء هضم نقش دارند و مهمترين آنها خوب نجويدن يا سريع خوردن غذاست. افرادي كه عادت دارند انواع و اقسام غذا را با هم بخورند يا غذاهاي دير هضم و زود هضم را با هم مصرف مي كنند، بيش از ديگر افراد به مشكلات سوء هضم و كبد چرب دچار مي شوند. قبل از اينكه معده از غذاي خورده شده كاملاً تخليه نشده باشد، نبايد بلافاصله غذاي ديگري خورد.

يكي ديگر از عواملي كه مي تواند باعث ابتلا به كبد چرب شود، عدم رعايت اعتدال در غذا خوردن است، كم خوري يا پرخوري، به ويژه پرخوري مي تواند با مشكل سوء هضم همراه باشد.

كمتر غذاهاي سرد و غليظ و لزج بخوريد

انتخاب نوع غذا در پيشگيري از ابتلا به كبد چرب مهم است. استفاده بيش از اندازه از غذاهايي كه طبع سرد، به ويژه طبع سرد و تر دارند در تمامي افراد، به خصوص افراد سرد مزاج مشكلات گوارشي به همراه دارد و مي تواند باعث ابتلا به كبد چرب شود.

انواع ترشي، لبنيات، به ويژه ماست و دوغ، آلو، هلو، مركبات، گيلاس، آلبالو، خيار، گوجه و… همگي بايد در حد اعتدال مصرف شوند چون استفاده بيش از اندازه آنها مشكل ساز است.

استفاده بيش از اندازه از غذاهاي غليظ و لزج مانند كله پاچه، حليم، آش رشته، ماكاروني، لازانيا، پاستا، باميه، فست فودها، برنج و ماهي (سرد و تر و لزج) و… در ايجاد اختلال سوء هضم و ابتلا به كبد چرب نقش دارند. همچنين استفاده زياد و مكرر از شيريني هاي چرب و غليظ، مانند انواع شيريني هاي قنادي مي تواند باعث كبد چرب شود.

نگذاريد بدن تان سرد شود

هر عاملي كه موجب سرد شدن بدن، به ويژه سرد شدن دستگاه گوارش و كبد شود، مي تواند باعث ابتلا به كبد چرب شود. يكي از اين عوامل بي حركتي و سكون است؛ البته فعاليت بيش از حد و سنگين بدني هم مي تواند در ابتلا به كبد چرب نقش داشته باشد. خواب، بين شش تا هشت ساعت براي افراد كافي است ولي خواب بيش از اندازه مشكل ساز مي شود. استرس يكي ديگر از عواملي است كه مشكلات گوارشي، به ويژه كبد چرب را به همراه دارد، در نتيجه بايد اين عوامل در زندگي به حداقل برسند.

اين خوراكي ها را با مصلح شان بخوريد

افرادي كه به بيماري كبد چرب مبتلا هستند، بايد حجم غذاي خود را كاهش دهند و از پرخوري بپرهيزند. روزه داري در بهبود وضعيت اين افراد تاثير زيادي دارد. غذاي شب بايد سبك و با حجم كم باشد، همچنين بين صرف وعده شام تا خواب حداقل دو ساعت فاصله ايجاد شود. اين دسته از افراد بايد از خوردن غذاهاي سرد پرهيز كنند و در صورت مصرف، آنها را با مصلح غذاها استفاده كنند. استفاده از ادويه هايي مثل زيره، زنجبيل، سياهدانه، آويشن، نعنا، فلفل، دارچين، ميخك و هل در غذاها به دليل خاصيت گرمي مي تواند مفيد واقع شود. اين ادويه ها در تقويت كبد هم نقش دارند. افرادي كه تمايل به مصرف ماست و دوغ دارند بايد ماست را به صورت چكيده و در حجم كم مصرف كنند و دوغ را با استفاده از ماست چكيده درست كنند. مصرف سبزيجات و زيتون همراه با غذا ايرادي ندارد ولي ماست نبايد همراه با غذا مصرف شود. استفاده از نبات و عسل هم در برطرف كردن سردي مي تواند مفيد باشد به طور كلي استفاده از غذاهاي گرم توصيه مي شود ولي نبايد در استفاده از غذاهاي گرم هم افراط شود. افراد مبتلا به كبد چرب بايد از خوردن غذاهاي پر رطوبت مثل شير، ميوه هاي آبدار و لبنيات پرهيز كنند يا آنها را با مصلح استفاده كنند. براي مثال مصلح ماهي، ادويه هايي مثل زعفران، فلفل و دارچين است. كباب كردن ماهي و استفاده از ماهي جنوب هم مي تواند در كاهش سردي و رطوبت موثر باشد.

گوشت غليظ نخوريد

افرادي كه به كبد چرب مبتلا هستند نبايد از گوشت هاي غليظ استفاده كنند. گوشت گاو، گوساله و شتر در گروه گوشت هاي غليظ قرار مي گيرند و نبايد مصرف شوند. گوشت گوسفند، مرغ و بلدرچين گزينه هاي خوبي هستند.

خوردن نخودآب كه به همراه ادويه جات گرم مثل دارچين و زعفران درست شود و در آن شويد وجود داشته باشد، مي تواند غلظت مواد داخل كبد را كم كند. براي درست كردن نخودآب مي توان از آب گوشت، نخود، برنج و گوشت استفاده كرد. يكي ديگر از سبزي هايي كه باعث تقويت كبد مي شود شنبليله است كه استفاده از آن در غذاها به بيماران مبتلا به كبد چرب توصيه مي شود.

اين خوراكي ها دوست كبدند

مبتلايان به كبد چرب مي توانند براي تقويت كبد از پسته، بادام و فندق استفاده كنند. اين افراد بايد روزانه پنج عدد فندق، پنج عدد بادام و سه عدد پسته بخورند. مواد غذايي ديگر وجود دارند كه براي كبد مفيدند. براي مثال انجير و مويز. همچنين ترب و فندق نيز به باز شدن انسداد كبد كمك مي كند.

مبتلايان به كبد چرب به جاي استفاده از آب بهتر است ماءالعسل (تركيب آب و عسل) بنوشند. اين افراد مي توانند گاهي اوقات به جاي آب، عرق كاسني و شاتره بنوشند، طوري به نسبت مساوي عرق كاسني و شاتره را با يكديگر تركيب كنند. البته استفاده از رازيانه تنها به خانم ها توصيه مي شود و آقايان نبايد از آن استفاده كنند. اگرچه ميوه هاي شيرين مثل توت و مويز براي كبد مفيدند ولي نبايد در مصرف آنها افراط كرد.

افسانه زرشكي

خيلي از افراد تصور مي كنند مصرف شاتوت يا آب زرشك مي تواند باعث بهبود كبد چرب شود. اگرچه مصرف شاتوت يا آب زرشك در كوتاه مدت مي تواند براي اين مشكل تا حدي مفيد باشد ولي در دراز مدت نتيجه عكس مي دهد و باعث سرد شدن كبد و بدتر شدن وضعيت فرد مي شود.

نكته هاي ضد چربي

انجام فعاليت هاي شديد بدني بعد از غذا يا ورزش با معده خالي و در حالت گرسنگي شديد مضر است و مي تواند باعث ايجاد اختلال هضم شود. افراد نبايد با شكم پر استحمام كنند و پياده روي قبل از غذا، به ويژه به مبتلايان كبد چرب توصيه مي شود. پياده روي بايد با سرعت متوسط باشد و باعث تعريق، تند شدن تنفس يا تا حدودي تپش قلب شود. اين نوع پياده روي حداقل بايد پنج بار در هفته و به مدت 20 تا 30 دقيقه باشد.