سروش ایزد

​

نمره ۲۰ یکی از عوامل مهم ایجاد استرس و اضطراب در دانش آموزان است. بیست، نمره‌ای است که اکثر والدین و دانش آموزان در پی آن هستند، در حالی که این نمره بیانگر یادگیری کامل از سوی دانش آموزان نیست بلکه فقط نشان می‌دهد که دانش آموز مطالب کتاب‌های درسی خود را خوب حفظ کرده است.

پریسا دختری ۱۶ ساله است که برای درس و مدرسه‌اش اهمیت خاصی قائل است. والدین او حساسیت فوق‌العاده‌ای نسبت به نمرات و امتحانات او دارند و همین مساله شب‌های امتحان را برای پریسا به کابوسی بزرگ تبدیل می‌کند. گرچه او همیشه درس‌هایش را به موقع حاضر می‌کند اما اضطراب شب امتحان، اغلب نتیجه کارش را خراب می‌کند.

او دلش می‌خواهد شب امتحان هیچ‌وقت نرسد. مرتب خودش را سرزنش می‌کند که چرا با اینکه شاگرد زرنگی است و مفاهیم درسی‌اش را به‌خوبی فرا گرفته نمی‌تواند از عهده پاسخ گویی به سوالات امتحان برآید. همیشه سر جلسه امتحان دلشوره دارد و نگرانی گرفتن نمره کمتر، امانش را می‌برد. از طرف دیگر، سفارش‌های پدر که از او می‌خواهد هر طور شده نمره ۲۰ بگیرد، او را آرام نمی‌گذارد. مدام از خود می‌پرسد، روزی می‌رسد که چیزی به نام امتحان وجود نداشته باشد؟پدر و مادر پریسا اعتقاد دارند، برای بهتر شدن وضعیت امتحانات دخترشان از هیچ کاری دریغ نکرده‌اند. شما هم همین‌طور فکر می‌کنید؟

همه انسان‌ها اضطراب را در زندگی خود تجربه می‌کنند و این کاملا طبیعی است که مردم هنگام مواجهه با موقعیت‌های تهدیدکننده و تنش‌زا مضطرب ‌شوند. اضطراب اگر در برابر عاملی حقیقی ایجاد شود، سازنده است چون فرد را از خطر دور می‌کند، اما احساس اضطراب شدید و مزمن در غیاب علت واضح، غیرعادی است و نه تنها سازنده نیست، بلکه آثار مخرب و زیانباری نیز دارد. در رابطه با اضطراب امتحان، باید نوع اضطراب بررسی شود که واقعی است یا اخلاقی. اضطراب واقعی بر اثر تسلط نداشتن بر مطالب درسی حاصل می‌شود و اضطراب اخلاقی، نگرانی از به دست نیاوردن نتیجه مورد انتظار خود یا والدین و یا معلم مربوطه است (ترس از دست دادن موقعیت و جایگاه خود.) چنین دانش‌آموزی حتی در صورت آمادگی کامل برای امتحان می‌تواند نتیجه آزمون را تحت تاثیر قرار دهد.

علائم و نشانه‌های اضطراب

عصبی بودن، آرام و قرار نداشتن، تنش، احساس خستگی، سرگیجه، تکرر ادرار، بی‌حالی، تپش قلب، اسهال، تنگی نفس، نگرانی و دلهره، لرزش، تعریق، بی‌خوابی، اشکال در تمرکز حواس، گوش به زنگ بودن. همان‌‌طور که ملاحظه می‌کنید، تمام اینها علائمی ‌هستند که حتما همه طعم آنها را کم و بیش چشیده‌ایم اما به راستی چرا شب‌های امتحان این‌قدر طولانی و سخت می‌گذرند و چطور می‌توان این شب های پر اضطراب را به راحتی سپری کرد؟

شب امتحان، شب اضطراب

همان‌طور که قبلا اشاره شد یکی از علل اضطراب ناشی از امتحان، تسلط نداشتن بر مفاهیم درسی است. ضعف در عملکرد معلمان، تطبیق نداشتن مفاهیم کتاب های درسی با روحیات دانش آموزان و موارد دیگر، سبب جدایی دانش آموزان از کتاب‌های درسی و نگرفتن مفاهیم آموزشی می‌شود. امتحان بین دانش آموزان و معلمان به صورت یک خط قرمز در آمده است، به طوری که معلم درس می‌دهد تا فقط دانش آموز در امتحان قبول شود و دانش آموز نیز درس می‌خواند تا فقط بتواند از پس سوالات امتحان برآید و تاکیدی بر میزان یادگیری دانش آموزان وجود ندارد.

نمره ۲۰ یکی دیگر از عوامل مهم ایجاد استرس و اضطراب در دانش آموزان است. بیست، نمره‌ای است که اکثر والدین و دانش آموزان در پی آن هستند، در حالی که این نمره بیانگر یادگیری کامل از سوی دانش آموزان نیست بلکه فقط نشان می‌دهد که دانش آموز مطالب کتاب‌های درسی خود را خوب حفظ کرده است.

بیش از ۹۳ درصد دانش آموزان به دلیل تاکید فراوان خانواده و معلمان مدارس در روزهای امتحان دچار استرس و اضطراب هستند که این عامل، درصد افت تحصیلی دانش آموزان را افزایش می‌دهد و سبب عدم ارائه کامل آموخته‌های دانش آموزان می‌شود. طبق مطالعات انجام شده اضطراب ناشی از امتحانات می‌تواند تا ۷۰ درصد سبب کاهش یادگیری دانش آموزان خصوصا در مقاطع راهنمایی و متوسطه شود. اضطراب امتحان یادگیری دانش آموزان را مختل کرده و سبب بروز اختلالات رفتاری همچون تیک‌های عصبی و پرخاشگری در آنها می‌شود.

چه باید کرد؟

کاهش اضطراب شب امتحان تنها بامشارکت معلمان و والدین و خواست و اراده خود فرد امکان‌پذیر است. نکات زیر می‌تواند شما را در سپری کردن شب‌های پر اضطراب امتحان یاری کند:

● سخنی با معلمان

▪ به دانش آموزان بیاموزید که شب‌های امتحان، زمان یادگیری دروس نیست و در این شب‌ها فقط باید به مرور درس‌ها پرداخت.

▪ باید به دانش آموزان آموخت که مدتی مانده به روز امتحان، کتاب درسی را به چند قسمت تقسیم کنند و هر روز قسمتی از آن را بیاموزند و آموخته‌های خود را در جایی یادداشت کنند تا در فرصت‌های مختلف بتوانند آنها را مرور کنند.

▪ برنامه امتحانی را چند هفته قبل از شروع امتحانات به دانش آموزان اعلام کنید.

▪ فاصله بین جلسات امتحان را با توجه به سختی یا آسانی دروس تنظیم کنید.

▪ پس از تهیه برنامه امتحانی، تا آنجا که ممکن است، تغییر جدیدی در برنامه ایجاد نکنید.

▪ محل برگزاری امتحان باید دارای تهویه مناسب، نور کافی، دمای مناسب و صندلی مناسب باشد.

▪ محل برگزاری امتحان، باید عاری از هرگونه عوامل مزاحم از قبیل سروصدا باشد.

▪ با دانش آموزان به صورت اطمینان بخش و امیدوارکننده در کلاس و جلسه امتحان برخورد کنید.

▪ قبل از شروع جلسه، فاصله افراد باید رعایت شده باشد تا زمان برگزاری جلسه نیازی به جابه‌جایی و حرکت نباشد.

▪ مراقبان نباید در حین برگزاری جلسات با یکدیگر صحبت کنند.

▪ ابتدای جلسه امتحان، راهنمایی و توضیح کافی پیرامون آن آزمون بدهید ودر حین جلسه از توضیح اضافی که موجب حواس پرتی آنان می‌شود اجتناب کنید.

▪ قبل از اتمام کلاس‌ها و شروع امتحانات به دانش آموزان اطمینان بدهید و آنها را از امتحان نترسانید.

▪ به دانش آموزان بگویید سوِالات از کتاب درسی آنهاست و آنها با مطالعه کتاب‌های درسی خود به راحتی می‌توانند به سئوالات پاسخ دهند.

▪ از ایجاد رقابت ناسالم در میان دانش آموزان اجتناب کنید .

▪ در طرح سئوال، اصول سنجش و اندازه گیری، به خصوص سطح دشواری سئوالات را رعایت کنید.

● سخنی با والدین

▪ حتی المقدور برای صبح امتحان فرزندتان صبحانه مناسبی آماده کنید و به هیچ وجه او را گرسنه به جلسه امتحان نفرستید.

▪ شب امتحان، آرامش لازم را برای دانش آموزان برقرار کنید.

▪ عسل، کشمش و خرما، جزو منابع غذایی هستند که می‌توانند کالری مناسبی را در روزهای امتحان به دانش آموزان منتقل کنند.

▪ محیط خانواده، باید دور از تنش‌های عاطفی و مشاجره باشد.

▪ در ایام امتحانات باید رفت وآمدها و میهمانی های خانوادگی تعطیل یا محدود شود.

▪ محیط فیزیکی آرام و بی سروصدایی برای مطالعه دانش آموزان فراهم کنید.

▪ به استراحت و خواب دانش آموزان توجه کافی داشته باشید .

▪ هنگام امتحانات، دانش آموزان نیاز به حمایت عاطفی و اطمینان بخش بیشتری دارند. در این زمینه اقدام موثر داشته باشید.

▪ از توقعات بی جا و فشار بیش از حد برای مطالعه خودداری کنید.

▪ در صورتی که فرزندتان از موفقیت در یکی از امتحانات رضایت خاطر نداشت، اورا مورد حمایت قرار دهید و از سرزنش او خودداری کنید.

▪ باید از حبس کردن دانش آموز در اتاق برای مطالعه خودداری کرده و به دانش آموز اجازه استراحت و تفریح لازم نیز بدهید.

▪ انتظارات بالا و بیش از حد توانایی فرزندتان، می‌تواند در ایجاد اضطراب و شدت آن موثر باشد. پس انتظارات خود را تعدیل کنید.

▪ از مقایسه فرزندان با یکدیگر و با دیگران پرهیز کنید .‌

روزنامه سلامت

​

۱- مکان، مکان، مکان

بطور جدی قصد دارید به هدفتان دست پیدا کنید؟ یک محل مناسب برای خودتان پیدا کنید. میتوانید از کتابخانه، کلاس های مطالعه، و یا حتی یک کلاس خالی استفاده کنید.

۲- عادت کنید: به انجام روزانه تکالیف

مـطالعه دروس بطور سطحی آنهم یک شب قبل از امتحان نمی تواند موفقیت شما را تضمین کند. سعی کنید هر روز بـرای مطـالـعه درس هـمـان روز وقت بگذارید. از وقت اضافه میان کلاس ها برای مـرور درس ساعت بعد استفاده کنید.

۳- کمک هست! دنبال آن بروید تا پیشرفت کنید

چه نمرات شما بالا باشد، چه کمترین نمره ها را بگیرید، باز هم تحت هر شرایطی میتوانید توانایی های خود را ارتقا بخشید. در مورد روش های یادگیری مطالب بیشتری مطالعه کنید. ارتباطتان را با اساتید و معلمان خصوصی افزایش دهید. از راهنمای مطالعه و مراکز خدمات آموزش و کمک آموزشی کمک بگیرید.

۴- یادداشت برداری کنید

از یک دفترچه یادداشت یا تقویم دیواری استفاده کنید. برای انجام تکالیف روزانه خود وقت بیشتری را در نظر بگیرید. سعی کنید تکالیف خود را زود تر از موعد مقرر انجام دهید و خودتان را برای امتحانات از قبل آماده کنید.

۵- انرژی بگیرید – غذا، خواب، ورزش

خستگی و استرس قابلیت ادراک و میزان حافظه را کاهش می دهند. غذای مناسب بخورید، به طور مرتب ورزش کنید، و به اندازه کافی بخوابید.

۶- حرفه ای عمل کنید: با آمادگی کامل سر کلاس ها حاضر شوید و از تمام مطالب یادداشت برداری کنید

سعی کنید تا آنجایی که می توانید غیبت نداشته باشید. استفاده از یادداشت های دیگران نمی تواند به اندازه نوشته های شخصی، برایتان مفید باشد. زمان یادداشت برداری به مسائلی که روی آنها تاکید می شود و مثال های مختلف توجه بیشتری مبذول دارید. سوال پس از اتمام درس؟ بله، در پایان کلاس نزد استاد بروید و پرسش های خود را مطرح نمایید. سعی کنید تمام مطالب را به تدریج مطالعه کنید تا شب قبل از امتحان با توده ای از مطالب جدید روبرو نشوید.

۷- کنفرانس و کتاب درسی: “تصویر بزرگتر” را در نظر بگیرید

درس خواندن در دانشگاه نیازمند فهم این مطلب است که چگونه اطلاعات مختلف کنار هم جمع شده و تصویر بزرگتری را بوجود می آورند. نگاهی به خلاصه دروس، فهرست، سر فصل، عناوین و سر تیترها بیندازید تا راحت تر بتوانید اطلاعات موجود را سازماندهی کنید.

۸- کاری کنید تا مطالب کلیدی در ذهنتان باقی بمانند

فعال باشید! برای خودتان مثال بیاورید، از روش های تقویت حافظه استفاده نمایید، خلاصه برداری کنید، لغات کلیدی را به خاطر بسپارید، زیر مطالب مهم خط بکشید، و در حاشیه کتاب نکات مهم را یادداشت کنید. سعی کنید درس را برای خود جذاب کرده و از قدرت خلاقیت بیشتری استفاده کنید.

۹- فکر می کنید نکات کلیدی را فراموش نمی کنید؟ ثابت کنید

اصلاً مهم نیست که تا چه اندازه به طور قابل قبول متوجه مطلبی می شوید، در هر صورت اگر آنها را مرور نکنید از یادتان می روند. پیش از امتحان، نکات مهم را بدون اینکه به یادداشت ها و کتاب و جزوات نگاه کنید، در ذهنتان مرور کنید. می توانید به پرسش های آخر هر فصل نیز مراجعه کرده و بدون کمک گرفتن از کتاب، به آنها پاسخ دهید.

۱۰- خودتان را برای هر مدل امتحانی آماده کنید

تا جایی که ممکن است سعی کنید نوع امتحان توانایی های شما را محدود نکند. خودتان را برای هر مدل امتحانی آماده کنید ( به عنوان مثال امتحان تستی). دستور العمل انجام امتحان را به خوبی مطالعه کنید و ببینید که برای پاسخ دادن به هر سوال چه مدت زمانی در نظر گرفته شده. از پرسش های آسان تر شروع کنید تا اعتماد به نفستان افزایش پیدا کند

چگونه به هنگام مطالعه تمرکز داشته باشیم؟

عوامل متعدی در این مورد دخیل هستند که به اختصار به توضیح هر کدام می‌پردازیم:

• هدف، انگیزه و اشتیاق : چنانچه هدف مشخصی داشته باشید و در طول مطالعه آن را مدنظر داشته باشید ناخودآگاه انگیزه شما در یادگیری افزایش می‌یابد. پس داشتن هدف در مطالعه مهم‌ترین چیز است.

• وضعیت جسمی : اگر به هنگام مطالعه احساس  خستگی داشته باشید به طور قطع تمرکز حواستان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هنگام مطالعه بدنمان باید کاملا راحت باشد.

• زمان مطالعه : زمان مطالعه بر اساس نوع  کتابی که قرار است خوانده شود متفاوت می‌باشد. درس‌هایی که نیاز به حفظ کردن ندارند بلکه به فکر کردن نیاز دارند (مانند دروس ریاضی و فیزیک) باید به موقع صبح خوانده شود و درس‌هایی که نیاز به حفظ کردن دارند باید موقع شب و قبل از خواب و استراحت خوانده شوند.

• مکان مطالعه : در انتخاب مکان مناسب برای  مطالعه تحقیقاتی شده است. مکان مطالعه باید به دور از سروصدا بوده ، همچنین زیاد گرم ، سرد و یا کم‌ نور نباشد و بهتر است محلی که در آن مطالعه می‌شود با رنگ سبز نقاشی شده باشد و باید در اتاق مطالعه گل‌های طبیعی با رنگ‌های سبز و زرد موجود باشد و محل مطالعه نزدیک به آشپزخانه و پرنور هم نباشد.

توصیه‌هایی برای افزایش یادگیری و تمرکز

• خواندن قرآن و حفظ کردن آیات آن
  

• پرهيز از پرخورى و خوردن غذاهاى سنگين

• پرهیز از خواب زیاد ، سحرخیز بودن
  

• خواندن دعای مطالعه و یا دعاهايى كه به اين منظور وارد شده
  

• مسواک زدن بطور مرتب
  

• خوردن عسل

• خوردن كندر و زنجبيل (به مقدار كم)

• داشتن استراحت و تفریح به مقدار متعادل و کافی

خواندن دعای مطالعه

آراستن قلب به ذکر و یاد الهی و طلب فهم بهتر و بیشتر و دعا کردن به زبان خود یا زبان عربی یا همان خواندن دعای مطالعه مرسوم قطعا در افزایش قدرت یادگیری بی‌تاثیر نیست. در كتاب شريف مفاتيح‌‏الجنان در فصل اول از باب اول كه درباره تعقيبات است دعایی با عنوان دعای مطالعه نقل شده است که گفته شده با خواندنش هوش و استعداد افزایش می‌یابد.

اين دعای مطالعه را پيغمبر(ص) به اميرالمؤمنين(ع) براى حافظه تعليم نمود:

« سُبْحانَ مَنْ لا يَعْتَدي عَلي اَهلَ مَمْلَكَتِةِ، سُبْحانَ مَنْ لا يَاْخُذُ اَهْلَ الْاَرضِ بِاَلْوانِ الْعَذابِ ، سُبْحانَ الرَّؤُفِ الرَّحيمِ ، اللهُمَّ اجْعَلْ لي في قَلبيْ نُوراً و بَصَرَاً و فَهْماً و عِلْماً ، اِنَّكَ عَلي كُلِّ شَيئٍ قَديرٌ »

و نيز ذکر شده است كه در وقت مطالعه دعای مطالعه زیر را بخواند:

« اَللّهُمَّ اَخْرِجْنى مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ وَ اَكْرِمْنى بِنُورِ الْفَهْمِ  اَللّهُمَّ افْتَحْ عَلَيْنا اَبْوابَ رَحْمَتِكَ وَانْشُرْ عَلَيْنا خَزائِنَ عُلُومِكَ بِرَحْمَتِكَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ
خدايا مرا بيرون آور از تاريكى‏‌هاى‏ وهم و به نور فهم گرامى‏‌ام بدار،خدايا درهاى رحمتت را به روى ما بگشا و خزانه‏‌هاى علومت را بر ما باز كن به مهربانى‏‌ات اى مهربان‏ترين مهربانان »

و همچنین نقل است: كسى كه مى‌‏خواهد حافظه‌‏اش زياد شود مسواک كند و قرآن بخواند (به خصوص آيه‏‌الكرسى) و همينطور خوردن مويز در وقت صبحانه توصیه شده است، به خصوص اگر سرخ و تعداد آن بيست و يک دانه باشد، براى تقويت فهم و ذهن و حافظه خوردن حلوا و گوشت نزديک گردن و عسل و عدس نيز سفارش شده است.

هر روز بعد از نماز صبح پيش از آنكه تكلم كند بگويد: « يا حى يا قيّوم فلا يفوت شيئا علمُه و لايؤده …»

در كتاب شريف كافى نيز از امام معصوم نقل شده است كه از خدا بخواه كه عقل تو را قوى بگرداند و از خدا طلب فهم و در; نما.

خواندن این دعای مطالعه هم توصیه می‌گردد:

« اللهم إنی أعوذ بک أن أضل أو أضل أو أزل أو أزل أو أظلم أو أظلم أو أجهل أو یجهل علی اللهم انفعنی بما علمتنی و علمنی ما ینفعنی و زدنی علما و الحمد لله على کل حال اللهم إنی أعوذ بک من علم لا ینفع و من قلب لا یخشع و من نفس لا تشبع و من دعاء لا یسمع » ؛
خدایا به تو پناه می‌برم از این که گمراه کنم و یا گمراه گردم، بلغزانم و یا بلغزم، ستم کنم یا ستم بینم، به نادانی کشانم و یا خود دچار آن گردم. بار خدایا مرا با علمی که به من آموختی سودمند گردان و مرا به علمی رهنمون ساز که مرا سودمند افتد. خدایا بر مراتب علم و آگاهی من بیفزا. سپاس حقیقی در تمام حالات از آن خداوند متعال است. بار خدایا به تو پناه می‌برم از علمی که سودمند نیست و از قلبی که خشوع و انعطاف در برابر حق، بدان راه ندارد و از هوسی که سیر و اشباع نمی‌گردد و از دعایی که اجابت نمی‌شود.

منابع:
بحارالانوار، ج 1، ص 224 روايت 17
شهید ثانی، منیةالمرید، ص 211

گردآوری: مجله اینترنتی ستاره

​

آنچه در مورد تقویت حافظه و هوش از کتب روایی و ادعیه بیان شد، علت تامه محسوب نمی شود. بعضی از عوامل مربوط به هوش و حافظه در اختیار ما نیست و مربوط به عوامل ژنتیکی و وراثتی است.

مقدمتاً تعریفی از حافظه ارائه می شود، دکتر نصرت الله پور افکاری «حافظه» را اینگونه تعریف کرده است: «این اصطلاح مفهومی كلی دارد و به آن گروه از جریانات روانی كه فرد را به ذخیره كردن تجارب و یادآوری مجدد آنها قادر می سازد، اطلاق می شود حافظه یكی از اجزای تعیین كنندة هوش افراد است.»[فرهنگ جامع روانشناسی روانپزشکی انگلیسی ـ فارسی پورافکاری، نصرت الله، جلد دوم، نشر فرهنگ معاصر].

همچنین شعاری نژاد کار حافظه را یادآوری و بازشناسی چیزی که قبلاً آموخته یا تجربه شده است، می داند.[ فرهنگ علوم رفتاری، شعاری نژاد، علی اکبر، نشر امیر کبیر]

به طور کلی اموری را که در تقویت حافظه و فهم مۆثرند می توان به چند دسته تقسیم بندی نمود:

الف) امور معنوی:

1, یاد خدا (انجام امور عبادی و تکالیف شرعی به ویژه نماز اول وقت).

2, خواندن دعاهایی که برای تقویت حافظه مۆثر است، از امام معصوم نقل شده است که از خدا بخواه که عقل تو را قوی بگرداند و از خدا طلب فهم و درک نما. [بحارالانوار، ج 1، ص 224 روایت 17 روایت عنوان بصری.]

به عنوان نمونه چند دعا که برای تقویت حافظه مۆثر است بیان می کنیم:

1 ـ سوره الرحمن را تا فبای آلاء ربکما تکذبان هر روز بعد از نماز صبح بخواند.

2ـ مرحوم شیخ بهائی در کتاب تهذیب فرموده است به جهت زیادتی حافظه این دعا را بخواند.

الَلِّهُمَ ارْزُقْنی فَهْمَ النَّبِییّنَ وَ حِفْظَ الْمُرْسَلینَ وَ اِلْهامَ الْمَلائِکهَ الْمُقَرّبینَ آمینَ یا رَبَّ الْعالَمینَ.

3ـ بعد از هر نماز این دعا را بخواند مجرّب است.

سُبْحانَ مَنْ لا یَعْتَدی عَلی اَهْلِ مَمْلَکَتِهِ سُبْحانَ مَنْ لا یُاخِذُ اَهْلَ الاَرْضِ بِألْوانِ الْعَذابِ سُبْحانَ الرَّئُوفُ الرَّحیم اَللّهُمَّ اجْعَلْ لی فی قَلْبی نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً اِنَّکَ عَلی کُلِ شَیءٍ قَدیر.

4ـ جهت قوت حافظه هر روز ده مرتبه بگوید:

فَفَهَّمْناها سُلیمْانَ وَ کُلاَّ آتیْنا فَهْماً وَ عِلْماً وَ سَخَّرْنا مَعَ داوُدَ الْجِبالَ مَعَ داوُدَ الْجِبالَ یَسْبَحْنَ وَ الطَّیْرَ وَ آلِهِ اَکْرِمْنی بِالْفَهْمِ وَ الْحْفِظِ وَ الْخَیْرّ یا قاضِیَ الْحاجاتِ وَ صلَّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اَجْمَعینَ.

5 ـ هر روز صبح قبل از آن که کسی سخن بگوید این جمله را بخواند.

یا حَیَّ یا قَیَُّومُ فَلا یَفُوتُ شَیءُ عِلْمُهُ وَ لا یَئُودُه.

6 ـ هر روز بعد از نماز نافله صبح بگوید.

اَللَّهُمَّ لا تُنسِنی ما اَقْرَءُ فی یَوْم هذا فَانَّکَ قُلْتَ سَنَفْرَئَکَ فلا تُنسی.

7 ـ در حدیث سلمان فارسی (رضی اللّه عنه) آمده است که رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) فرموده است: هر کس آیة‌الکرسی را با زعفران بر کف دست راست خود بنویسد و آن را با زبان بلیسد و هفت بار چنین کند هرگز چیزی را فراموش ننماید.

8- پنج ‌چیز است که حافظه را زیاد می‌کند و بلغم را از بین می‌برد:

1ـ مسواک ‌کردن، 2ـ روزه‌ گرفتن، 3ـ قرائت قرآن‌، 4ـ عسل ‌خوردن، 5ـ کندر جویدن.

9- قبل از مطالعات این جملات را بخوانید.

اَللّهُمَّ اَخْرُجْنی مِنَ الظَّلُماتِ الْوَهْمِ وَ اَکْرِمْنی بِنُورِ الْفَهْمِ الَّلهُمَّ افْتَحْ عَلَینا اَبْوابَ رَحْمَتِکَ وَ انْشُرْ عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرَّاحِمینَ.

10- مردی از شیعیان توسّلات و ختم‌ها انجام داده که حضرت‌زهرا (سلام الله علیها) را در خواب ببیند و تقاضای حافظه کند. شبی در عالم خواب حضرت ‌زهرا (علیهاالسلام) را که در پشت‌ پرده‌ای قرار داشت مشاهده نمود تقاضایش را پرسید. عرض کرد کم حافظه و به شما ملتجی می‌باشم. فرمود: از این پس وضو را با آب ‌گرم بگیر، زیرا آب سرد جهت حافظه شما خوب نیست. آن مرد به دستور حضرت عمل ‌نموده حافظه‌اش قوّت گرفت.

11- کسی که می‌خواهد حافظه‌اش زیاد شود مسواک کند و روزه بگیرد و قرآن بخواند مخصوصاً آیة الکرسی را، و ناشتا 211 عدد مویز با هسته سرخ بخورد زیرا جهت فهم و حفظ ذهن مفید خواهد بود. نافع خوردن حلوا و گوشت نزدیک گردن و عسل‌ و عدس و کُنّدر می‌باشد.

12- هر روز هفت مثقال مویز ناشتا بخورد و همچنین هر روز با غذا خردل میل نماید.

13- جهت حافظه شیخ کفعمی فرماید: مویز و سعدکوفی و زعفران را با هم کوبیده و مخلوط کرده ناشتا بخورد.

14- قرنفل و کندر خوب کوبیده تا نرم شود هر روز قدری ناشتا بخورد.

15- از زیاد خوردن سردی بپرهیزد مانند ماست و برنج و امثال آن و خوردن آب زیاد.

16- شیر حافظه را زیاد می‌کند و خوردن شیرینی‌جات و گوشت و عدس و عسل مخصوصاً ناشتا خوردن انار بالیله آن.

17- مربای آویشن که با شکر درست شده باشد و همچنین خوردن اسطوخدوس جهت حافظه مفید است.

18- دائم‌الوضو بودن و رو به قبله نشستن و به صورت علما نگاه‌ کردن و به  عبادت مشغول‌ بودن و اطاعت پدر و مادر نمودن و روزه‌ داشتن و خوردن انگور و گرمی‌جات به طور عموم و خوردن آب ‌کم و خوردن غذای کم جهت زیادی حافظه مۆثر است.

19- از پیغمبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) است که پنچ ‌چیز حافظه را قوی ‌می گرداند.

1ـ شیرینی، 2ـ گوشت نزدیک‌گردن، 3ـ عدس، 4ـ نان‌ سرد، 5 ـ خواندن آیة الکرسی.

20- خواندن قرآن به خصوص آیة الکرسی.

21- اجتناب از چیزهایی که باعث فراموشی می‌شود مانند؛ معصیت و گناه، علاقه و وابستگی زیاد به دنیا، سرگرمی و اشتغال بیش از حد به آن و غمگین و محزون بودن برای مسائل دنیایی. [مفاتیح‌الجنان، کتاب باقیات صالحات]

22- کاهش اضطراب و کسب آرامش به ویژه هنگام مطالعه.

23- کاهش اشتغالات ذهنی.

24- تقویت تمرکز و دقت.

گفتنی است، آنچه در مورد تقویت حافظه و هوش از کتب روایی و ادعیه بیان شد، علت تامه محسوب نمی شود. بعضی از عوامل مربوط به هوش و حافظه در اختیار ما نیست و مربوط به عوامل ژنتیکی و وراثتی است.

به عبارت دیگر، هوش و حافظه و استعداد هر انسانی برآیندی از عوامل متعدد وراثتی و محیطی است که بعضی از این عوامل در اختیار ما است. از قبیل آنچه در بالا گفته شد و بعضی از آنها از حوزه اختیار انسان خارج است؛ مانند نقش عوامل ژنتیکی اجداد گذشته. بنابراین نباید توقع داشت که با انجام کارهای فوق که قطعاً مۆثر هستند معجزه ایجاد شود که ناگهان بهره هوشی شخصی از 90 به 130 ارتقاء پیدا کند و اگر این چنین نشد اعتقاد به این توصیه هایی که معصومان (علیهم السلام) کرده اند کم شود.


منابع:
کتاب گنج های معنوی
اسلام کوئیست
اندیشه قم
تبیان