شخصیت و صفات امام

امام رضا علیه السلام به طور کلی دارای شخصیتی یگانه و صفاتی ویژه بوده است و از نظر طایفه امامیه دارای مرتبه ای است، که آنچه نسبت آن به همه رواست، به او روا نیست، مانند وقوع در خطا و اشتباه، بلکه آن حضرت دارای ملکه عصمت است که از لوازم امامت می‌باشد، زیرا امام از جانب پیغمبر صلی الله علیه و آله دقایق رسالت و اسرار نبوت را به امت می‌رساند و به همان دلایلی که عصمت، برای پیامبر صلی الله علیه و آله ثابت است، برای امام نیز قطعی و محقق می‌باشد جز این که پیامبر رسالت خود را از جانب خدا تبلیغ می‌کند و امام از طرف پیامبر، احکام و اسرار دین را به مردم می‌رساند حکمت و فلسفه لزوم عصمت برای امام این است که، اگر خطا و اشتباه برای پیامبر یا امام جایز باشد، طبعا در آنچه تبلیغ می‌کند، شک و ریب راه خواهد یافت و وثوق و اطمینان، به آنچه از جانب خدا و پیامبر آورده است، اعم از احکام و تعالیم و غیر از آن، از میان خواهد رفت و مردم اگر چه در عمل به تکلیف مخالف با واقع، که ناشی از خطا و اشتباه مبلغ باشد معذورند، ولی این امر با فلسفه بعثت پیامبران و ارسال رسولان، منافات دارد، زیرا غرض از بعثت پیامبران این است که واقع را برای بشر، بیان کنند و آنچه را که خدا از مردم می‌خواهد، بی کم و کاست و دور از خطا و اشتباه به مردم برسانند.
باری دلایل لزوم عصمت برای انبیا و ائمه علیهم السلام بحث گسترده ای دارد، که مجال شرح آن نیست و جداگانه باید مورد بررسی قرار گیرد و اگر فرصت دست دهد، بحث بیشتری در این باره خواهیم داشت.
آنچه در این جا باید گفته شود، این است که برحسب اعتقاد ما، امام دارای ویژگیها و امتیازاتی همچون عصمت است که گفتگو به طور مستقل درباره آنها با دیگران، منوط به این است که شنونده، در اساس مورد گفتگو، با گوینده اتفاق نظر داشته باشد و در غیر این صورت مانند کسی خواهیم بود، که بخواهد وجوب نماز را برای فردی که اصلا به رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله اعتقاد ندارد، اثبات کند. اساس و مبنایی که لازم است در آن اتفاق نظر باشد، نخست تعریف مفهوم امامت عامه و سپس تعیین امتیازاتی که لازمه امامت است می‌باشد و پس از روشن شدن اینها، باید از مصادیق امامت و کسانی که جامع این امتیازات می‌باشند بحث شود، در این صورت گفتگو میان دو طرف، معقول و منطقی خواهد بود و چون ما دلایل قوی و قانع کننده بسیاری بر آنانی که مصداق امامتند، در دست داریم و غور و بررسی و استقراء، ما را به حصر این مصادیق در ائمه اثنی عشر علیه السلام معتقد ساخته است، لذا به برتری و امتیاز آنان بر دیگران، اعتقاد جازم داریم و آنان را جامع مطلق کمالات می‌دانیم.
بنابر آنچه گفته شد، ناگزیر امام باید از همه مردم داناتر و به نیازهای افراد و خواستهای عموم، اعم از فکری و روحی و دیگر ضرورتهای زندگی آگاهتر باشد و نیز از همگان عابدتر و پارساتر و به صفات کریمه و اخلاق حسنه آراسته تر باشد و به طور کلی در تمامی عناصر کمال و شایستگی‌ها و ارزشها، بر همه پیشی و فزونی داشته باشد، تا رهبری و پیشوایی در او تحقق یابد.
بر همین اساس، شخصیت امام رضا علیه السلام که یکی از ائمه دوازده گانه است و دارای جمیع این امتیازات می‌باشند، معلوم و بی نیاز از تعریف و توضیح است، اما ما به این اندازه بسنده نمی کنیم و با توجه به آنچه تاریخ، راجع به سیره و روش او بیان می‌کند و همچنین نظر دانشمندان و خلفای زمان نسبت به آن حضرت، درباره ابعاد شخصیت امام علیه السلام بحث خواهیم کرد.

منبع:تحلیلی از زندگانی امام رضا علیه السلام - محمد جواد فضل الله - صفحه ۴۵